Коми Республика

64°17′00″ къ. ш. 54°28′00″ м. д.HGЯO
Хӏара йаззам РУВИКИ чуьра бу — маьрша энциклопеди
ХӀокху терминан кхин а маьӀнаш ду, хьажа Коми.
Республика (пачхьалкх)
Республика Коми
коми. Коми Республика
Река Кожим, Приполярный Урал, республика Коми, нацпарк Югыд-ва. 02.jpg
Байракх[d] ХӀост[d]
Байракх[d] ХӀост[d]
Гимн Республики Коми
64°17′00″ къ. ш. 54°28′00″ м. д.HGЯO
Пачхьалкх  Росси
Адм. центр Сыктывкар
Корта Владимир Уйба
Правительствон председатель Владимир Уйба
Пачхьалкхан кхеташонан председатель Сергей Усачёв
Истори а, географи а
Кхоллар 1921 шеран 22 август
Латта
  • 416 800 квадратан километр
Сахьтан аса MSK (UTC+3)
Бахархой
Бахархой ↘820 473[2] стаг (2020)
Официалан меттанаш коми, оьрсийн[3]
Идентификаторан терахьаш
Код ISO 3166-2 RU-KO
Телефонан код +7821
Интернет-домен .rkomi.ru
Официалан сайт​(оьр.)
Республика Коми картин тӀехь
СовгӀаташ Кеп:Къаьмнийн доттагӀаллийн орден
РУВИКИ.Медиа логотип Медиафайлаш РУВИКИ.Медиа чохь


Sound.png Арахьара аудиофайлаш
Sound.png Республика Коми шатлакхан илли (Инс.)
Sound.png Республика Коми шатлакхан илли (Ком.)

Респу́блика Ко́ми (Российн Федерацин субъект, цунна йукъара республика[6][7][8].

Къилбаседа-Малхбузен федералан гуо, Къилбаседа экономикин гуон дакъа ду. Географин агӀо лаьтта Российн европин декъан къилбаседа-малбузехь.

Коьрта гӀала — Сыктывкар.

Кхоьллина 1921 шеран 22 августехь Автономин область Коми (Зырян) санна, 1936 шарахь цунах республика йина.

Пачхьалкхан меттанаш: коми а, оьрсийн.

Сийлаллаш

Ухтехь 1970 шеран 22 апрелехь, В. И. Ленинан силуэт»[9].

Пачхьалкхан сийлаллаш

  • Республика Комин пачхьалкхан байракх
  • Республика Комин пачхьалкхан хӀост
  • Республика Комин пачхьалкхан шатлакхан илли

Физикин-географин амал

Географин хьал

Коьрта йаззам: Республика Комин географи

Республика лаьтта Российн Федерацин европин декъан къилбаседа-малхбалехь, Печорин а, Мезенан-Вычегдин чутаӀенехь, Йуккъера а, Къилба а Тиман тӀаьхь, Уралан лаьмнийн (Къилбаседера, Полюсал хьалхара, Полюсера Уралан) малхбузен басешкахь.

Республикин мохк баьржина Къилбаседа Увалашкара къилбехахь Пай-Хой тӀекхаччалц къилбаседа-малхбалехь (59°12' а, 68°25' а къилбаседа шораллашна йукъахь), Пинега-Мезенан эркийн йуккъера малхбузехь хидоькъене Печорин а, Обан а эркийн майданан, иза чекхдолу Уралан дукъ тӀехула малхбалехь (45°25' а. 66°10' а малбузен дохаллашна йукъахь). Регионан майда йу 416 774 км² (кӀеззига жима европин декъехь, жима йу Архангельскан областел,кхин а йу уггаре йоккха европин Россехь субъект йу хӀордан тӀе ара ца валалун.

БиргӀаннекъ

Маьхдаьттан некъ Республика Комин махкахь гайтина:

  • «Харьяга — Уса» промыслашнайуккъера биргӀаннекъан системица, цуьнан бохалла 150 км бу, чекхдолийта 12 млн тонн маьхкдаьтта шарахь (ООО «ЛУКОЙЛ-Коми»);
  • «Уса — Ухта» а, «Ухта — Ярославль» а магистралан биргӀаннекъийн системо йукъара йохалла 1540 км, чекхдолуьйта «Уса — Ухта» декъехь 24,2 млн тонн шарахь, ткъа «Ухта — Ярославль» декъехь — 20,3 млн тонн шарахь (ОАО «Транснефть»).

Комин Республикин махкахула коьрта газ дӀасалелоран система лаьтта йиъ сизах коьрта газан биргӀанех (7300 км йеха), газан гаьннан биргӀанех (1200 км), конденсатан биргӀанех (545 км). Коьрта газан барам Тюменан кӀоштарчу аренашкара кхачийна. Комин Республикин махкахула цхьана нисйеллачу газан биргӀанийн системин йохалла йу 4000 км. Комин Республикин территорехула газ дӀасайаржор дӀахьо ООО «Газпром трансгаз Ухта» («Газпром» ОАО-н структурин дакъа). Магистралан газан биргӀанаша 100 миллион тоннал сов Ӏаламан газ йерриг а республикин территори тӀехула хаддаза дӀакхачо аьтто бо. Турбанийн транспортан дакъа йерриг а дӀасалеларан барамехь 74,5% ду.

Дешар а, Ӏилма а

Йуккъера дешар

1990-гӀа шерашкахь цӀеххьана тӀекхетна коми мотт предмет санна Ӏамош болу бераш: 19 612 1990 шарахь тӀера 40 448 2000-гӀачу шарахь[10].

Лакхара дешаран меттигаш

Коьрта йаззам: Республика Комин лакхара дешаран меттигийн исписка
Сыктывкаран хьунан институт
Ухтин университет
  • Сыктывкаран пачхьалкхан университет (Сыктывкар);
  • Ухтин пачхьалкхан техникин университет (Ухта);
  • Коми пачхьалкхан хьехархойн институт (Сыктывкар) (цхьаьнатоьхна СыктПУ 2014 шарахь дуьйна);
  • Коми республикин пачхьалкхан гӀуллакхан а, урхаллин а академи (Сыктывкар);
  • Сыктывкаран хьуьнан институт — Петарбухан пачхьалкхан хьуьнан техникин С. М. Кировн цӀарах университетан филиал (Сыктывкар);
  • Петарбухан пачхьалкхан сервисан а, экономикин а университетан Сыктывкаран филиал (Сыктывкар);
  • Российн Минмогашдсоцкхиоран Кировн пачхьалкхан медицинин академин Комин филиал (Сыктывкар);
  • Нижни Новгородан коммерцин институтан Сыктывкаран филиал (Сыктывкар);
  • Вяткин пачхьалкхан йуьртабахаман академин Коми филиал (Сыктывкар);
  • Москохан пачхьалкхан хаамийн новкъан университетан Ухтин филиал (Ухта);
  • Воркутан ламанан институт — Петарбухан пачхьалкхан ламанан университетан (къоман талламан университетан) филиал (Воркута);
  • Сыктывкаран пачхьалкхан университетан Воркутан филиал;
  • Ухтин пачхьалкхан техникин университетан Воркутан филиал (Воркута);
  • Ухтин пачхьалкхан техникин университетан Усинскан филиал (Усинск);
  • Урхаллин, хаамийн, бизнесан институт (Ухта);
  • Российн кооперацин университетан Сыктывкаран филиал (Сыктывкар);
  • ХӀокху заманан гуманитарийн академин Сыктывкаран филиал (Сыктывкар);
  • ХӀокху заманан гуманитарийн академин Ухтин филиал (Ухта);
  • Коьрта шахьран финансийн-гуманитарийн академин Ухтин филиал (Ухта);
  • Российн дешаран академин университетан Воркутан филиал (Воркута);
  • ХӀокху заманан гуманитарийн академин Воркутан филиал (Воркута).

СовгӀаташ

  • 1966 шеран 22 январехь — Ленинан орденца.
  • 1971 шеран 20 августехь — Коми АССР совгӀат дина Октябран Революцин орденца — АО Коми (Зырян) кхолларна 50 шо кхачарна.
  • 1972 шеран 29 декабрехь — Коми АССР совгӀат дина Къаьмнийн доттагӀаллин орденца — ССР Союзан 50 шо кхачарна.

Билгалдахарш

  1. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/OkPopul_Comp2024_Site.xlsx
  2. ↑ Оценка численности постоянного населения на 1 января 2020 года и в среднем за 2019 год. Росстат. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 13 март.
  3. ↑ Конституция Республики Коми, ст. 67.
  4. Ю.С. Осипов и др.. — Большая Российская Энциклопедия (в 30 т.). — Москва: Научное издательство «Большая российская энциклопедия», 2017. — Т. 14. Киреев — Конго. — С. 631—637. — 797 с. — 35 000 экз. — ISBN 978-5-85270-372-9.
  5. АСТ, Астрель, 2001. — С. 98. — 528 с. — ISBN 978-5-17-054966-5, 978-5-271-20728-0.
  6. Ю.С. Осипов и др., отв. ред. С.Л. Кравец. — Большая Российская Энциклопедия (в 30 т.). — Москва: Научное издательство «Большая российская энциклопедия», 2009. — Т. 14. Киреев - Конго. — С. 616. — 749 с. — 60 000 экз. — ISBN 978-5-85270-345-3.
  7. ↑ Конституция Республики Коми от 17 февраля 1994 г. / Статья 61. constitution.garant.ru. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 23 июль. Архивйина 2018 шеран 23 июлехь
  8. ↑ Конституция Российской Федерации. Ст. 5, пп. 1, 2. ТӀекхочу дата: 2022 шеран 20 апрель. Архивйина 2022 шеран 14 февралехь
  9. ↑ Монументальная голова Ленина. Культурная карта Республики Коми. ТӀекхочу дата: 2024 шеран 19 август.
  10. ↑ С. 23. ТӀекхочу дата: 2016 шеран 24 март. Архивйина 2015 шеран 20 июнехь
Цитатийн гӀалат: Тег <ref> «РДУ» цӀарца, кху <references> йукъахь билгалйина йолу, хьалха хилла йозан йукъахь йац.

Литература

  • Жеребцов И. Л. -->Населённые пункты Республики Коми: историко-демографический справочник. — М.: Наука, 2001. — 579 с. — ISBN 5-02-008421-2.
  • Историко-культурный атлас Республики Коми. — М: Дрофа, 1997.
  • Республика Коми. Энциклопедия в 3-х томах. — Сыктывкар: Коми книжное издательство, 1997, 1998, 1999. — Т. I, II, III.
  • История Коми АССР (с древнейших времён до наших дней). — Сыктывкар: Коми книжное издательство, 1978.

Хьажоргаш

}}

Хьост — «https://ce.ruwiki.ru/w/index.php?title=Коми_Республика&oldid=12023593»