ГӀезалойчоь

55°33′00″ къ. ш. 50°56′00″ м. д.HGЯO
Хӏара йаззам РУВИКИ чуьра бу — маьрша энциклопеди
Республика (пачхьалкх)
Республика ГӀезалойчоь
гӀез. Татарстан Республикасы
Стела на границе Татарстана с Удмуртией.jpg
Байракх[d] ХӀост[d]
Байракх[d] ХӀост[d]
Гимн Татарстана
55°33′00″ къ. ш. 50°56′00″ м. д.HGЯO
Пачхьалкх  Росси
Адм. центр Казань
Куьйгалхо[2][3][4] Рустам Минниханов
Премьер-министр Алексей Песошин
Пачхьалкхан Кхеташонан председатель Фарид Мухаметшин
Истори а, географи а
Кхоллар 1990 шеран 30 августехь
Латта
  • 67 847 квадратан километр
Сахьтан аса MSD, Европа/Москох[5]
Йаккхий гӀаланаш Казань, Набережни Челны, Нижнекамск
Бахархой
Бахархой ↗3 902 642[6] стаг (2020)
Къаьмнийн хӀоттам гӀезалой, оьрсий, чувашаш
Динан хӀоттам бусалбаниш, православни
Официалан меттанаш гӀезалойн, оьрсийн[7]
Идентификаторан терахьаш
Код ISO 3166-2 RU-TA
Интернет-домен .tatar[8]
Официалан сайт
Республика ГӀезалойчоь картин тӀехь
СовгӀаташ Ленинан Орден Октябран Революцин Орден Халкъийн доттагӀаллин орден
РУВИКИ.Медиа логотип Медиафайлаш РУВИКИ.Медиа чохь


Sound.png Арахьара аудиофайлаш
Sound.png ГӀезалойчоьнан шатлакхан илли (Инс.)
Sound.png ГӀезалойчоьнан шатлакхан илли (Тат.)
«50 шо ГӀезалойн АССР» марка. ССРС пошт 1970 шо
ССРС поштан марка, 1980 шо
Российн Банкан иэсан нахартин реверс

Респу́блика ГӀезалочоь — Российн Федерацин субъект, цунна йукъара республика[9][10]. ЙукъайогӀу Ийдалйистан федералан гуонна, Ийдалйистан экономикин кӀоштан дакъа ду.

Кхоьллина ЙЦКхК а, ХККх а декретаца 1920 шеран 27 майхь Автономин ГӀезалойчоьнан Социалистийн Советийн Республика санна[11], 1936 шеран 5 декабрехь дуьйна — ГӀезалойн Автономин Советийн Социалистийн Республика.

1990 шеран 30 августехь ГӀезалойн Советийн Социалистийн Республикин пачхьалкхан суверенитетан декларациӀПачхьалкхан суверенитетан деклараци тӀеэцарца доьзна ГӀезалойн Советийн Социалистийн Республика хийцира, 1992 шеран 7 февралехь дуьйна Республика ГӀезалойчоь[12].

1992-чу шеран 1-чу артиклан Республика ГӀезалойчоьнан Конституцин 2-чу пунктаца а догӀуш, «Республика ГӀезалойчоь» а, «ГӀезалойчоь» а цӀераш цхьатерра йу. [13].

Коьрта гӀала — Казань.

Доза ду Кировн, Ульяновскан, Самарин, Оренбурганй областашца, Республика Башкортостанца, Республика Марий Элца, Удмуртийн Республикица, Чувашин Республикица.

Официалан меттанаш: гӀезалойн а, оьрсийн а ду[14].

Физикин-географин амал

[нисйан | код нисйан]

Географи[нисйан | код нисйан]

ГӀезалойчоь лаьтта Российн Европин декъан йуккъех Малхбален-Европин аренехь, ши эркт — Ийдал а, Кама а вовшахкхетачохь. Казань даьтта Москохан малхбалехьа 800 км генахь (автомобилан новкхахула) / 720 км (дуьххьала дӀа).

Кхочушдаран Ӏедал[нисйан | код нисйан]

Республикин Министрийн кабинет пачхьалкхан Ӏедалан кхочушдаран а, урхаллин а меже йу, цуьнан коьртехь ву Премьер-министр.

Республика ГӀезалойчоьнан министрийн кабинетан, шен компетенцин гурашкахь:

  • Республика ГӀезалойчоьнан министерствех, пачхьалкхан комитетех, кхечу кхочушдаран Ӏедалан меженех лаьцна положени чӀагӀйо, церан аппаратан структура а, белхалойн максималан терахь а билгалдоккху;
  • Республика ГӀезалойчоьнан кхочушдаран Ӏедалан межеийн куьйгалхойн гӀовсаш хӀиттабо, балхара дӀа а боху; Республика ГӀезалойчоьнан министерствийн коллегийн а, пачхьалкхан комитетийн а, кхечу кхочушдаран Ӏедалан меженийн а хӀоттам тӀечӀагӀбо;
  • билгалйоккху, хӀокху Законца нийса а догӀуш, республикин кхочушдаран Ӏедалан меженийн мехкан межеаш кхолларан а, церан гӀуллакхдаран а раж, билгалйоху нормативаш а, церан гӀуллакхна лучу ахчанан барам а;

ГӀезалой Республикин Министрийн Кабинето Ӏуналла до республикин кхочушдаран меженаша тӀеэцна нормативни бакъонан акташна (ведомствийн нормативан бакъонийн акташна), федералан законашкхолларна, ГӀезалой Республикин Конституцина, ГӀезалой Республикин законашна, бакъонийн акташна, ГӀезалой Республикин Куьйгалхочунна, ГӀезалой Республикин Министрийн Кабинетан болх дӀабахьарна.

Республика ГӀезалойчоьнан Министрийн кабинето сацамаш[15] а, омраш а доху[16], уьш кхочушдар лардо, тӀечӀагӀдо. Нормативни Ӏалашо йолу акташ арахоьцу Республика ГӀезалойчоьнан Министрийн Кабинетан резолюцин кепехь. Республика ГӀезалойчоьнан Министрийн Кабинетан омрийн кепехь арахоьцу оперативан а, кхидолу таханлерачу хаттарех лаьцна долу акташ. Республика ГӀезалойчоьнан Министрийн Кабинетан сацамаш а, омраш а декхаре ду Республика ГӀезалойчоьно кхочушдан. Республика ГӀезалойчоьнан Министрийн Кабинетан сацамаш, пачхьалкхан къайле кхуллуш болу хаамаш йа конфиденциальни амалан хаамашбйолу сацамаш боцург, официалан зорбане йаха йиш йу. Республика ГӀезалойчоьнан министрийн кабинетан бакъо йу юридически чулацам боцу кхайкхамаш а, дӀахьедарш а, кхидолу акташ а тӀеэца.

Суьдан Ӏедал[нисйан | код нисйан]

Республикера суьдан Ӏедал кхочушдо Лакхара суьдо, Арбитражан суьдо, кӀоштан суьдаш, машаре суьдаш.

Законаш кхочушдарна тӀехь терго латтайо Республика ГӀезалойчоьнан Прокурора а, цунна муьтӀахь болчу прокурораша а.

Хьажа кхин а

[нисйан | код нисйан]
ГӀезалойчоь

Билгалдахарш

[нисйан | код нисйан]
  1. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/OkPopul_Comp2024_Site.xlsx
  2. ↑ В конце 2010 года президент Дмитрий Медведев подписал одобренные Госдумой и Советом Федерации закон, запрещающий главам субъектов РФ называться президентами Архиван копи 2017 шеран 15 сентябрехь дуьйна Интернетан архив#Проекташ // Официальный интернет-портал правовой информации, 28.12.2010
  3. ↑ В феврале 2015 года был принят закон, предусматривающий продление сроков наименования глав республик президентами ещё на год — до 1 января 2016 года Архиван копи 2016 шеран 4 мартехь дуьйна Интернетан архив#Проекташ // Официальный интернет-портал правовой информации, 03.02.2015
  4. ↑ С 1 января 2016 года конституция региона входит в противоречие с федеральным законодательством Архиван копи 2018 шеран 25 апрелехь дуьйна Интернетан архив#Проекташ Ъ-Газета, 24.12.2015
  5. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe
  6. ↑ Оценка численности постоянного населения на 1 января 2020 года и в среднем за 2019 год. Росстат. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 13 март.
  7. ↑ Конституция Республики Татарстан, ст. 8.
  8. ↑ .tatar: О нас. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 4 сентябрь. Архивйина 2020 шеран 11 майхь
  9. ↑ Конституция Республики Татарстан от 6 ноября 1992 год/ Раздел I. Основы конституционного строя. Статья 1. constitution.garant.ru. ТӀекхочу дата: 2017 шеран 21 декабрь. Архивйина 2019 шеран 10 ноябрехь
  10. ↑ Конституция Российской Федерации. Ст. 5, пп. 1, 2
  11. ↑ Флаги Татарстана. www.tatar-history.narod.ru. ТӀекхочу дата: 2017 шеран 21 декабрь. Архивйина 2017 шеран 20 декабрехь
  12. ↑ Закон РТ от 7 февраля 1992 года № 1413-XII «Об изменении наименования Татарской Советской Социалистической Республики и внесении соответствующих изменений в Конституцию (основной Закон) Татарской ССР» // «Ведомости Верховного Совета Татарстана». — 1992. — № 4. — C. 44.
  13. ↑ Конституция Республики Татарстан. ТӀекхочу дата: 2010 шеран 8 сентябрь. Архивйина 2010 шеран 27 октябрехь
  14. ↑ Конституция Республики Татарстан п.1 ст.8
  15. ↑ КМ Республики Татарстан. Татар 7. ТӀекхочу дата: 2017 шеран 21 декабрь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2017 шеран 19 декабрехь
  16. ↑ Распоряжение. Татар 7. ТӀекхочу дата: 2017 шеран 21 декабрь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2017 шеран 4 декабрехь

Литература

[нисйан | код нисйан]

Хьажоргаш

[нисйан | код нисйан]
Хьост — «https://ce.ruwiki.ru/w/index.php?title=ГӀезалойчоь&oldid=12225502»