ГӀалмакхойчоь

46°34′00″ къ. ш. 45°19′00″ м. д.HGЯO
Хӏара йаззам РУВИКИ чуьра бу — маьрша энциклопеди
ХӀокху терминан кхин а маьӀнаш ду, хьажа ГӀалмакхойчоь (маьӀнаш).
Республика (пачхьалкх)
Республика ГӀалмакхойчоь
гӀалм. Хальмг Таңһч
Elista P5111385 2200.jpg
Байракх[d] ХӀост[d]
Байракх[d] ХӀост[d]
Гимн Республики Калмыкия
46°34′00″ къ. ш. 45°19′00″ м. д.HGЯO
Пачхьалкх  Росси
Адм. центр Элиста
Корта Хасиков Бату
Халкъан Хуралан (Парламентан) председатель Козачко Анатолий
Истори а, географи а
Кхоллар 1992 шеран 16 май
Латта
  • 75 000 квадратан километр
Сахьтан аса MSK (UTC+3)
Йаккхий гӀаланаш Элиста, Лагань, Городовиковск
Бахархой
Бахархой ↘271 135[2] стаг (2020)
Къаьмнийн хӀоттам ГӀалмакхой, оьрсий, кхин берш.
Официалан меттанаш гӀалмакхой, оьрсийн[3]
Идентификаторан терахьаш
Код ISO 3166-2 RU-KL
Официалан сайт
Республика ГӀалмакхойчоь картин тӀехь
РУВИКИ.Медиа логотип Медиафайлаш РУВИКИ.Медиа чохь


Sound.png Арахьара аудиофайлаш
Sound.png Республика ГӀалмакхойчоьнан шатлакхан илли (Инс.)
Sound.png Республика ГӀалмакхойчоьнан шатлакхан илли (ГӀалм.)
ГӀалмакхойчоьнан карта

Респу́блика ГӀалмакхойчоь (Российн Федерацин субъект, цунна йукъара республикаКъилба федералан гуонна йукъайоьду, Ийдалйистан экономикин кӀоштан дакъа ду.

Республикин йукъ — Элиста гӀала.

Къилбехахь доза ду Республика ДегӀастаца, къилба-малхбузехь — Ставрополан махкаца, малхбузехь — Ростовн областца, къилбаседа-малхбузехь — Волгоградан областца, малхбалехь — Аштаркхнен областца.

Ламаста буддизм лелош йолу цхьаъ бен йоцу регион Европехь.

Официалан меттанаш: гӀалмакхойн а, оьрсийн а.

Физикин-географин амал

Географи

Коьрта йаззам: ГӀалмакхойчоьнан географи

Республикин майда йу 76 100 км². Республика ГӀалмакхойчоь лаьтта Российн къилба-малхбален европин декъехь. Мехкан бохалла къилбаседехьара къилба агӀор — 458 км, малхбузера малхбалехьа — 423 км. Цуьнан йистера координаташ йу 41°38' а, 47°34' а малхбален йохалла, 48°15' а, 44°45' а къилбаседа шоралла.

Регион лаьтта бай-аренашкахь, ахгӀум-аренашкахь, гӀум-аренашкахь, дӀалоцу майда 75,9 эз. км², иза йоккха йу Малхбузен Европин пачхьалкхел, масала, Бельгел, Данел, Швейцарел, Нидерландел.

КӀошташ

  1. Городовиковскан кӀошт
  2. Ики-Бурулан кӀошт
  3. Кетченерин кӀошт
  4. Лаганан кӀошт
  5. Мали Дербетин кӀошт
  6. Октябрьскан кӀошт
  7. Приютнин кӀошт
  8. Сарпинскан кӀошт
  9. Целиннин кӀошт
  10. Черноземельскан кӀошт
  11. Юстан кӀошт
  12. Яшалтан кӀошт
  13. Яшкулан кӀошт

Республикин корта

Коьрта йаззам: Республика ГӀалмакхойчоьнан корта ГӀалмакхойчоьнан лакхара дарж ду Республикин корта. Бай-аренан охьадилларан йухьанцара редакцехь лакхара Республика ГӀалмакхойчоьнан дарж ду цуьнан Президент. Даржан керла цӀе йукъайаьккхина Республика ГӀалмакхойчоьнан 2005 шеран 29 июлан Законо № 219-III-З «Республика ГӀалмакхойчоьнан цхьадолу законашдахаран акташна хийцамаш барах лаьцна»[6].

ГӀалмахойчоьнан Республикан Куьйгалхочо, Россин Федерацин кхочушдаран Ӏедалан цхьааллин системин декъехь йолчу республикин кхочушдаран Ӏедалан куьйгалхо хиларе терра, къастадо ГӀалмахойчоьнан Республикан пачхьалкхан Ӏедалан кхочушдаран органийн дӀахӀоттам, кхуллу ГӀалмахойчоь Республикан Правительство.

17 шарахь лакхара республикин дарж дара (хьалхара Президент а, тӀаьхьа Республика ГӀалмакхойчоьнан корта а) Илюмжинов Кирсан Николаевичехь, дуьххьара хаьржина 1993 шеран 11 апрелехьРоссийн Федерацин Президенто кховдорца Республика ГӀалмакхойчоьнан Халкъан Хурало чӀагӀвира Республикин коьртан даржехь Орлов Алексей Маратович[8]. 2014 шеран 14 сентябрехь дерриг халкъан демократин харжамашкахь толам баьккхина карара республикин коьрто, цунна кхаж тесна 82,89 % харжамхоша[9]. Мартехь Орлов Алексей Маратовича мукъавалар дехна, иза тӀеэцна Президенто Путин Владимира. Субъектан коьртан декхарш кхочшдан хӀоттийна Хасиков Бату Сергеевич[10]. 2019 шеран 8 сентябрехь хилла рогӀера харжамаш республикин коьртан, цигахь толам баьккхина Хасиков Батус, цуо 82,57 % кхаьжнаш гулдина[11].

Законашдахаран Ӏедал

Коьрта йаззам: Республика ГӀалмакхойчоьнан Халкъан Хурал (Парламент)

Республика ГӀалмакхойчоьнан пачхьалкхан Ӏедалан лакхара законашдахаран (векалийн) меже йу Республика ГӀалмакхойчоьнан Халкъан Хурал (Парламент), иза лаьтта 27 депутатах[12].

Кхочушдаран Ӏедал

Коьрта йаззам: Республика ГӀалмакхойчоьнан правительство

Республикин пачхьалкхан Республика ГӀалмакхойчоьнан правительствон Ӏедалан лакхара кхочушдаран меже, цуьнан коьртехь вара цуьнан председатель. Республика ГӀалмакхойчоьнан Правительство жоп луш йу Республикин коьртан[12]. 2022 шеран майхь Республика ГӀалмакхойчоьнан Правительствон Председателан ханна декхарш кхочушдеш вара Шургучеев Очир Санджеевич[13].

Суьдан Ӏедал

Республикехь суьдан Ӏедал до Республика ГӀалмакхойчоьнан Лакхара суьдо, арбитражан суьдо, кӀоштан суьдо, машаран суьдо[12].

Хьажа кхин а

  • Республика ГӀалмакхойчоьнан Конституци (Бай-аренан охьадиллар)
  • ГӀалмакхоьнан а, Аштаркхнен областан а мехкан къовсам

Билгалдахарш

  1. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/OkPopul_Comp2024_Site.xlsx
  2. ↑ Оценка численности постоянного населения на 1 января 2020 года и в среднем за 2019 год. Росстат. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 13 март.
  3. ↑ Степное Уложение (Конституция) Республики ГӀалмакхойчоь, ст. 17.
  4. Ю.С. Осипов и др., отв. ред. С.Л. Кравец. — Большая Российская Энциклопедия (в 30 т.). — Москва: Научное издательство «Большая российская энциклопедия», 2008. — Т. 12. Исландия - Канцеляризмы. — С. 536. — 766 с. — 65 000 экз. — ISBN 978-5-85270-343-9. (Архивйина 2019 шеран 24 майхь).
  5. Конституция Российской Федерации. Ст. 5, пп. 1, 2
  6. ↑ О внесении изменений в некоторые законодательные акты Республики ГӀалмакхойчоь, Закон Республики Калмыкия от 29 июля 2005 года № 219-III-З. ТӀекхочу дата: 2012 шеран 26 октябрь. Архивйина 2020 шеран 27 январехь
  7. ↑ ИЛЮМЖИНОВ Кирсан Николаевич, президент Республики ГӀалмакхойчоь, член Совета Федерации. Известные персоны России. ТӀекхочу дата: 2012 шеран 26 октябрь. Архивйина 2012 шеран 15 октябрехь
  8. ↑ Депутаты Парламента Калмыкии утвердили кандидатуру А. М. Орлова на пост главы Калмыкии. ТӀекхочу дата: 2012 шеран 26 октябрь. Архивйина 2010 шеран 1 октябрехь
  9. ТАСС. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 28 март. Архивйина 2020 шеран 28 мартехь
  10. ↑ Мария Крылова. Глава Калмыкии подал в отставку. Известия (2019 шеран 20 март). ТӀекхочу дата: 2020 шеран 28 март. Архивйина 2020 шеран 28 мартехь
  11. РИА Новости (2019-0909T1149+0300). ТӀекхочу дата: 2020 шеран 28 март. Архивйина 2020 шеран 28 мартехь
  12. ↑ 1 2 3 Цитатийн гӀалат: <ref> тег нийса йац; кху autogenerated5 тIетовжаран йоза йаздина дац
  13. ↑ Очир Шургучеев назначен временно исполнять обязанности премьера Калмыкии. Степные вести (2022 шеран 11 май). ТӀекхочу дата: 2022 шеран 20 май. Архивйина 2022 шеран 14 майхь

Литература

  • ГӀалмакхойчоь в годы Великой Отечественной войны. — Элиста: АПП «Джангар», 2005. — 312 с.
  • Борисенко И. В., Убушиева С. И. Очерки исторической географии Калмыкии. 1917 г. — начало 90-х г. XX в / Отв. ред. Ю. О. Оглаев; Калм. ин-т гуманит. и прикл. исслед. РАН и др. — Элиста, 2000. — 164, [2] с. — 500 экз.

Хьажоргаш

Хьост — «https://ce.ruwiki.ru/w/index.php?title=ГӀалмакхойчоь&oldid=11935829»