Соьлжа (эрк)
| Соьлжа | |
|---|---|
| гӀалгӀ. Шолжа | |
 | |
| Амал | |
| Дохалла | 278 км |
| Бассейн | 12 200 км² |
| Хи дайар | 82,9 м³/с (БоргӀане) |
| ДӀаэхар | |
| Арахецна терахь билгалде/меттиган хьалаш." style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">(Т) | Ушкорт[1]. |
| • Эрк долу меттиг |
Доккха Кавказан дукъ Къилбаседа ХӀирийчоьнан Пригородни кӀошт |
| • Локхалла | 1200 м |
| • Координаташ | 42°55′37″ къ. ш. 44°52′54″ м. д.HGЯO |
| Хикхоче | Терк |
| • Эрк чекхдолу меттиг | э. БоргӀане (Гуьмсан кӀошт) |
| • Локхалла | 28 м |
| • Координаташ | 43°26′27″ къ. ш. 46°08′05″ м. д.HGЯO |
| Хин охьане | 1,2 м/км |
| Эрк долу меттиг | |
| Хин система | Терк → Каспий-хӀорд |
|
|
|
| Пачхьалкх | |
| Регионаш | Къилбаседа ХӀирийчоь, ГӀалгӀайчоь, Нохчийн Республика |
| Код ПХР чохь | 07020001112108200005420[2] |
 хьост  хикхоче |
|
 Медиафайлаш РУВИКИ.Медиа чохь | |
Соьлжа (гӀалгӀ. Шолжа, оьрс. Сунжа[3]) — Къилбаседа Кавказан малхбален декъера эрк, Теркан аьтту га.
Дохалла — 278 км, бассейнан майда — 12 000Доккха Кавказан дукъан къилбаседа басе 1200 м лакхахь. Хин даржаран йукъара барам 3800 г/м³: шарахь хино охьахьо 12,2 млн тонн латта а, гӀум а. Леладо аренашна хи дуьллуш.
Соьлжан некъ
Соьлжа долало ломан Ушкорт массиверчу шешкара, цигара Учхутан ломан рагӀ йоькъуш, шина Сугулта а, Соьлже а ломан чӀоже кхочу. Кхин дӀа ГӀалгӀайчухула къилбаседехьа доьду 37 км гена. Эккажакъоьнгий-Йурт уллехь Соьлжа арадолу масех генца, 12 км охьадоьду Эльдархан-ГӀала кхаччалц. Кхузахь хи малхбалехьа доьрзий Заки-Эвла кхаччалц охьадоьду, ткъа цигара 85 км охьадахчи Терках кхета[5].
Хин раж
Соьлжан чохь хи даиман а шорта хуьлу. ЧӀогӀа а, дукха а догӀнаш даьхкичи хи дестий 4 м кхаччалц хьаладала таро ю. Хи деста апрель-май беттанашкахь, Ӏаьнан лайнаш дешачу хенахь а, алсама догӀнаш догӀучу хенахь а. XIX-XX бӀешерашкахь хи гӀорадора, дерриг аьлча санна, цхьаццанхьара хи чехка долу меттигаш йоцурш. Масалаш ду, оьрсийн эскарш шан тӀехула артиллерица а, безачу мохьца а Соьлжех довлуш[6], амма тӀаьхьарчу хенахь хи гӀорош дац, Кавказехь климат кӀадъялар бахьнехь.
Бахамехь пайда иэцар
XIX бӀешарахь нохчаша Соьлжин бердаш йисттера хьун хьокхий, бӀаьста хи дистича охьайохьуьйтура ГӀизлара йохка[7]. Соьлжан хи леладо аренашна хи дуьллуш, чӀара лоцуш.
Геннаш
Аьрру геннаш: Хьач-хи. Аьтту геннаш: Ӏасс, Марта, Бас, Гумс.
Соьлжан тӀиера нах беха меттигаш
Соьлжан тӀехь ю:
- гӀаланаш – МагӀас, Несара, Эльдархан-ГӀала, Соьлжа-ГӀала, Гуьмсе.
- ярташ – Нижни Комгарон, Сунжа, Закан-Йурт, ГӀуларе, Ӏалхан-ГӀала, Ӏалхан-Йурт, Чурт-тогӀи, Баса-ГӀала, БоргӀане.
Филателехь
- 1965 шарахь арахийцира исбаьхьаллин марка латийна конверт «Соьлжа-ГӀала. Соьлжа эркан бердйист»[8].
- 1972 шарахь арахийцира исбаьхьаллин марка латийна конверт изза цӀе йолуш[9].
Билгалдахарш
- ↑ Устаев А.Л. «География Чеченской Республики» 8-9 кл., Грозный, 2011, стр.20
- ↑ Ресурсы поверхностных вод СССР: Гидрологическая изученность. Т. 8. Северный Кавказ / под ред. Д. Д. Мордухай-Болтовского. — Л.: Гидрометеоиздат, 1964. — 309 с.
- ↑ Карасаев А. Т., Мациев А. Г. Русско-чеченский словарь. — М.: Русский язык, 1978. — 728 с. — С. 728
- Пачхьалкхан хин реестран объектех хаам.
- ↑ Берже А.П. «Чечня и чеченцы», Тифлис, 1859, стр.8
- ↑ Берже А.П. «Чечня и чеченцы», Тифлис, 1859, стр.8
- ↑ Сулейманов, 1997, с. 543, 544.
- Каталог почтовых марок СССР. 1965 год. ТӀекхочу дата: 2019 шеран 12 февраль.
- Каталог почтовых марок СССР. ТӀекхочу дата: 2019 шеран 12 февраль.
Литература
- Сунжа — хӏара Советан йоккхачу энциклопеди чуьра йаззам бу.
 | ХӀара йаззам табарна бакъхьа ду?: |