Иран

32°29′46″ къ. ш. 54°17′42″ м. д.HGЯO
1000 йукъара цхьа йаззам
Хӏара йаззам РУВИКИ чуьра бу — маьрша энциклопеди
Иран
гӀаж. ایران
Байракх ХӀост
Байракх ХӀост
Девиз: «Йозуш цахилар, Маршо, Исламан Республика»
«اﺳﺘﻘﻼﻝ، ﺁﺯﺍﺩﻯ، جمهوری اسلامی»
«
Эстекълаль, азади, джомхӀури-йе-эсломи»
Иранан Пачхьалкхан Шатлакхан Илли
Iran (orthographic projection).svg
Кхоьллина Исламан революци)Исламан революци)
Официалан мотт гӀажарийн
Коьрта гӀала ТехӀеран
Йаккхий гӀаланаш ТехӀеран, Мешхед, Кередж, Тебриз, Шираз, Исфахан, Ахваз
Урхаллин тайпа Исламан республика
Лакхара куьгалхо
цхьалгӀа вице-президент
Эшаг Джахангири
Пачхь. дин ислам, шиӀиташ
Латта
 • Шадерг 1 648 000 км² (17-гӀа дуьненахь)
 • % хина тӀехле 0,7
Бахархой
 • Мах хадор 79 853 900[1] стаг
ДЧС
 • Шадерг (2012) 997,4 млрддолл. (18-гӀа)
 • ХӀораннан а сина 13 100долл.
АДКИ (2013) 0,74276-гӀа меттиг)
Ахча Иранан риал (IRR, код 364)
Интернет-доменаш .ir
Код ISO IR
Код МОК IRI
Телефонан код +98
Сахьтан аса +3:30 (аьхккий — UTC+4:30), IRST
Автомобилийн некъаш аьтту агӀора[4]
РУВИКИ.Медиа логотип Медиафайлаш РУВИКИ.Медиа чохь

Иранан Исламан Республика (гӀажар. جمهوری اسلامی ایران‎) — ДжомхӀури-́йе Эслɒми́-йе Ирɒ́н), доца — Иран, ГӀажарийчоь (гӀаж. ایران) — Хьалхара Азера пачхьалкх ю, коьрта гӀала — ТехӀеран йу.

Географи

Малхбалехь ОвхӀан-пачхьалкхаца а, Пакистанаца а, Малхбузехь Ӏиракъаца доза ду. Къилбседа-Малхбузехь Туркойчоьца а, Азербайджанац а, Эрмалойчоьца а, Къилбседа-Малхбалехьа Туркменица доза ду.

Къилбаседехь Каспий-хӀорданца а, Къилба-Малхбузехь ГӀаьжарийн чукхетта-хӀордаца а, Ӏоман чукхетта-хӀордаца, къилба-Малхбалехь Ӏаьрбийн хӀордаца аре йолуш йу ГӀажарийчоь. Хьалха заманна чохь дуьйна схьа дуьненна йовзаш хилла йу Персийн Пачхьалкх шен гуонехь къаьмнаш цхьаьна Пачхьалкх чу лаьцна хилла мохк бу и.

Йаккхий гӀаланаш

ГӀажарийчоьнан 67,5 % бахархой Ӏаш бу гӀаланашкахь. 2030 шарахь гергачу хьесапехь 80 % Ӏаш хир бу. Йокха гӀала йу — ТехӀеран гӀалахь 8,7 млн адам Ӏаш ду[5] (14 млн в агломерации). ТехӀеранехь пачхьалкхан эханал дукха индустрин ницкъаш бу, цу йукъахь йу — автомобилан, электронни, герзан, химин, кхача арахецар. Шен йоккхаллица шолгӀачу меттигехь йу — Мешхед, иза йу шиитий лараме гӀала.

ГӀажарийчоьнан административан йекъайалар

ГӀажарийчоьнан коьрта административан дакъош ду бахшаш (гӀаж. بخش). Останан йокха гӀала дукхахьолахь коьрта гӀала хуьлу (гӀаж. مرکزmarkaz). ХӀора останна урхалла деш губернатор ву (остандарс — استاندار). ГӀажарийчоьнан 31 остан йу:

1. ТехӀран
2. Кум
3. Йуккъера остан
4. Казвин
5. Гилян
6. Ардебиль
7. Зенджан
8. Малхбален Азербайджан
9. Малхбузен Азербайджан

10. Курдистан

11. Хамадан
12. Керманшах
13. Илам
14. Лурестан
15. Хузестан
16. Чехармехаль а, Бахтиари а
17. Кохгилуйе а, Бойерахмед а
18. Бушир
19. Фарс

20. Хормозган

21. Систан а, Белуджистан а
22. Керман
23. Йезд
24. Исфахан
25. Семнан
26. Мазендеран
27. Голестан
28. Къилбаседа Хорасан
29. Хорасан-Резави
30. Къилба Хорасан

31. Альборз

1950 шоа кхачале ГӀажарийчоь йекъалуш йара 12 остан: Ардалян, Азербайджан, Белуджистан, Фарс, Гилян, Араки-Аджам, Хорасан, Хузестан, Керман, Ларестан, Лурестан и Мазендеран. 1950-м уьш кӀезиг йира 10, а тӀакха 1960 тӀера 1981 кхаччалц уьш дукху хиллира 28. 2004 шарахь ТехӀеран 3 остан йира, ТехӀеран 2010 шарахь 2 остан йира.

Истори

Билгалдахарш

  1. Census.gov. Country Rank. Countries and Areas Ranked by Population: 2013. U.S. Department of Commerce (2013). ТӀекхочу дата: 2013 шеран 9 май. Архивйина 2013 шеран 9 майхь
  2. 1 2 CIA - The World Factbook. ТӀекхочу дата: 2013 шеран 16 март.
  3. Human Development Report 2013 (инг.). United Nations Development Programme (2013). Архивйина 2013 шеран 13 августехь
  4. http://chartsbin.com/view/edr
  5. WebCite query result