Веданан кӀошт

42°57′15″ къ. ш. 46°06′47″ м. д.HGЯO
Хӏара йаззам РУВИКИ чуьра бу — маьрша энциклопеди
Тармадалита Веданан кӀоштаца ДегӀастан — ДегӀастахь дӀайаьккхинчу кӀоштаца.
Административан кӀошт
Веданан кӀошт
Кезенойам.jpg
Байракх ХӀост
Байракх ХӀост
42°57′15″ къ. ш. 46°06′47″ м. д.HGЯO
Пачхьалкх  Росси
Цунна йукъайоду 19 муниципалан кхоллам
Адм. центр Ведана
Администрацин кӀоштан куьйгалхо Абдулазизов Шарпуди Ширванин воӀ
КӀоштан кхеташонан председатель Хамзатов Валид Хьамидан воӀ
Истори а, географи а
Кхоллар 1923 шо
Латта 940,24[1]
Сахьтан аса MSK (UTC+3)
Бахархой
Бахархой ↗40 428[2] стаг (2020)
Къаьмнийн хӀоттам нохчий
Динан хӀоттам бусулбанаш-суннийш
Официалан меттанаш оьрсийн, нохчийн
Идентификаторан терахьаш
Телефонан код 87134
Официалан сайт
Веданан кӀошт картин тӀехь
РУВИКИ.Медиа логотип Медиафайлаш РУВИКИ.Медиа чохь

Веданан кӀошт (оьрс. Веденский район[3]) — Российн Федерацин Нохчийн Республикин йукъара административан-мехкан дакъа а, муниципалан кхоллам (муниципалан кӀошт) а.

Административан йукъ — Ведана йуьрт.

Географи

[нисйе бӀаьра | нисйе]

Веданан кӀошт лаьтта ламанан зонехь республикин къилба-малхбален декъехь.

КӀоштан майда 2020 шеран 1 январехь дуьйна йу 940,24[4] км².

Веданан кӀоштан доза хӀоттало: малхбалехьа — Нажи-Йуьртан кӀоштаца, къилбаседа-малхбалехь — Курчалойн кӀоштаца, къилбаседехьа — Шелан кӀоштаца, малхбуз-къилбехьа — Шуьйтан кӀоштаца, къилбехьа — ЧӀебарлойн кӀоштаца, къилба-малхбалехь — Дагестанаца.

Ведана — лаьмнин кӀошт йу, цундела климатан хьелаш билгалдоху вертикалан зоналлица. КӀоштан къилбаседехь, 1000 метр лакхене кхаччалц, климат барамера континентан йу, аьхка йовха а, Ӏа кӀеда а хуьлу, ткъа къилбехьа, лакхенаш алсамйовларца, климат кӀезиг континентан хуьлу — аьхка шело а, Ӏа барамехь-шийла а хуьлу.

Къилбаседан декъехь кхиъна ламанан-хьуьнан, морса, йукъара шардарш долу карбонатан латтанаш; кӀоштан къилбаседа-малхбалехь кхиъна ламанан-хьуьнан, сира-мокха латтанаш. КӀоштан къилбан декъехь кхиъна ламанан-аренан гӀийла овкъарбасара, ламанан-аренан, субальпийн, ламанан-бай-аренан латтанаш[5].

Истори

[нисйе бӀаьра | нисйе]

1961 шеран 13 майхь Веданан кӀоштах туьйхира цхьа дакъа дӀайаьккхинчу Сесанан кӀоштан[6].

Бахархой

[нисйе бӀаьра | нисйе]
Бахархойн дукхалла
198920022009[7]20102012[8]2013[9]
33 142↘23 390↗26 322↗36 801↗37 560↗37 873
2014[10]2015[11]2016[12]2017[13]2018[14]2019[15]
↗38 378↗38 890↗39 173↗39 451↗39 794↗40 064
2020[16]2021[17]
↗40 428↗41 359
10 000
20 000
30 000
40 000
50 000
2010
2016
2021

Бахархойн луьсталла — 43,26 стаг 1 км² тӀаьхь.

Къоман хӀоттам

КӀоштан бахархойн къоман хӀоттам 2010 шеран Ерригроссийн бахархой багарбаран жамӀашца[18][19]

Къам Барам,
ст. 		Берриг
бахархойх дакъа, %
нохчий 35 660 96,90 %
оьрсий 341 0,93 %
жӀайхой 169 0,46 %
лаьзгий 107 0,29 %
украинаш 6
гӀалгӀай 5
табасаранаш 10
рутулаш 3
гӀебартой 3
гӀезалой 5
кхазакхаш 4
ца гайтина 173 0,47 %
берриш 36 801 100,00 %

Муниципалан-мехкан хӀоттам

[нисйе бӀаьра | нисйе]

Веденский Район карта.svg

Desc-i.svg
Веданан кӀоштан муниципалан кхолламаш

Веданан кӀоштан йукъа йоьду 19 муниципалан кхоллам йуьртан меттиган статусца[20]:

№
на
карте		Сельское
поселение		Админ.
центр		Кол-во
населённых
пунктов		Бахархой
(чел.)		Площадь
(км²)
1ЭгӀашбетан ЭгӀашбета 1 ↗800[2] 9,80[1]
2БелгӀатан БелгӀата 1 ↗547[2] 12,39[1]
3Бенойн-КӀотаран Бенойн-кӀотар 1
  1. Н/Д[21]
9,04[1]
4Веданан Ведана 4 ↗5419[2] 39,24[1]
5Гуьнин Гуьна 4 ↘2569[2] 42,17[1]
6ДаьргӀан ДаьргӀа 1
  1. Н/Д[22]
67,54[1]
7Дишни-Веданан Дишни-Ведана 1 ↗5732[2] 52,55[1]
8Курчалин Курчала 6 ↘553[2] 22,04[1]
9Макажойн Макажа 8 →379[2] 206,46[1]
10МахкатӀан МахкатӀа 1 ↗5454[2] 62,75[1]
11Селман Тевзанан Селман Тевзана 3 ↗1469[2] 60,40[1]
12Теза-Кхаьллин Теза-Кхаьлла 6 ↗756[2] 39,46[1]
13Тевзанан Тевзана 1 ↗3591[2] 44,36[1]
14Хорачин Хорача 1 ↘866[2] 81,93[1]
15Хоттунин Хоттуни 1 ↗2839[2] 27,05[1]
16Хон Хо 5 ↗99[2] 51,27[1]
17ЦӀен-Веданан ЦӀен-Ведана 3 ↗3069[2] 29,51[1]
18Элистанжин Элистанжа 1 ↗2797[2] 66,53[1]
19Эрсанин Эрсана 1
  1. Н/Д[23]
15,77[1]

Нах беха меттигаш

[нисйе бӀаьра | нисйе]

Веденский районахь 50 нах беха меттиг йу (йерриг — йуьртан)[24].

КӀоштан нах беха меттигийн исписка
Нах беха меттигТайпаБахархойЙуьртан
меттиг
1 Арие овл йуьрт ↗1[25] Макажойн
2 Барза кӀотар →0[25] Теза-Кхаьллин
3 БелгӀата йуьрт ↗547[2] БелгӀатан
4 Бенойн-КӀотар йуьрт ↘552[2] Бенойн-КӀотаран
5 Буне йуьрт →0[25] Макажойн
6 Ведана йуьрт ↗3186[25] Веданан
7 ВорхатӀа йуьрт ↗971[25] ЦӀен Веданан
8 Гезин-Чу йуьрт ↘73[25] Курчалин
9 Гуьна йуьрт ↗849[25] Гуьнин
10 ДаьргӀа йуьрт ↗2472[2] ДаьргӀин
11 Дишни-Ведана йуьрт ↗5732[2] Дишни-Веданан
12 Дуцин-КӀотор йуьрт ↗388[25] Селман-Тевзанан
13 Жани-Ведана кӀотар →0[25] Теза-Кхаьллин
14 Зеламхин-КӀотар йуьрт ↗1167[25] Веданан
15 Ихара йуьрт 8[25] Хон
16 Йуккъера-Курчала йуьрт ↘92[25] Курчалин
17 Йукъарчу гӀоьна кӀотар →0[25] Теза-Кхаьллин
18 Келойн эвла йуьрт →0[25] Селман-Тевзанан
19 Куланха йуьрт 13[25] Хон
20 Курчала йуьрт Курчалин
21 Кхашка-Ара кӀотар →0[25] Теза-Кхаьллин
22 Къоьзана йуьрт 9[25] Хон
23 Лаккха-Курчала йуьрт ↗218[25] Курчалин
24 Лаккха ЦӀена-Ведана йуьрт ↗556[25] ЦӀен Веданан
25 Лаха-Курчала йуьрт ↗130[25] Курчалин
26 Макажой йуьрт ↗373[25] Макажойн
27 Марзойн-Мохк йуьрт ↗576[25] Гуьнин
28 МахкатӀе йуьрт ↗5454[2] МахкатӀан
29 Месдой-КӀотар йуьрт ↗227[25] Гуьнин
30 Мехкадаьттан-Ирзе йуьрт ↗300[25] Веданан
31 Ножа кӀотар →0[25] Теза-Кхаьллин
32 Орса йуьрт ↗1[25] Макажойн
33 Ригах йуьрт ↗5[25] Макажойн
34 Садуо йуьрт
  1. Н/Д[26]
Макажойн
35 Селман-Тевзана йуьрт ↗909[25] Селман-Тевзанан
36 Тевзана йуьрт ↗3591[2] Тевзанан
37 Теза-Кхаьлла йуьрт ↘685[25] Теза-Кхаьлла
38 Тунжайн овл йуьрт →0[25] Макажойн
39 Хо йуьрт ↗49[25] Хон
40 Хорача йуьрт ↘866[2] Хорачин
41 Хоттане йуьрт ↗2839[2] Хоттанен
42 Хьажи-Йурт йуьрт ↗734[25] Гуьнин
43 Хьаркъаруо йуьрт 11[25] Хон
44 ХӀинда йуьрт →0[25] Макажойн
45 ЦӀен Ведана йуьрт ↘1285[25] ЦӀен Ведана
46 Ширдий-Мохк йуьрт ↗54[25] Курчалин
47 ЭгӀашбета йуьрт ↗800[2] ЭгӀашбетан
48 Элистанжа йуьрт ↗2797[2] Элистанжин
49 Эрсана йуьрт ↗465[2] Эрсанан
50 Эшилхата йуьрт ↗406[25] Веданан
ДӀатесна эвланаш

КӀоштан махкара дӀатесна эвланаш:

КӀоштан сийлаллаш

[нисйе бӀаьра | нисйе]

КӀоштан сийлалла йу Къоьзана-Ӏам — хӀордан тӀегӀанал 1870 метр лакхахь лаьтта лаьмнашкахь уггар боккха а, цхьаъ бен боцу а Ӏам; цуьнан кӀоргалла 72 метр йу. Шен барамца а, хӀордан тӀегӀанал лакха хиларца а и Ӏам цхьана могӀарехь бу ГӀебартойн-Балкхаройн Сийна Ӏаьмнашца а, Абхазин Рица Ӏамца а. Цхьана хенахь кхузахь лаьтташ йара ССРС Олимпийн каноэца лелачу тобанан база.

Харачой йуьртахь ду «ЙоӀарийн чӀаба» цӀе йолу чухчари, цунна уллохь лаьтта обарган Харачойн Гушмазукаев Зеламхин хӀоллам. Хедин зийарат Эртан йуьртахь ду. Зиярат Шайх Кунта-Хьаьжа Кишиевн ненан[28].

Кавказан липанех парк йиллина 150 шо хьалха. Историкаш а, мохкбовзархоша а билгалдоккху паркан аллейшкахула лелаш хазахетара Толстой Леван[29].

Панорамин гар Къоьзана-Ӏам
Панорамин гар Къоьзана-Ӏам

Хьажа кхин а

[нисйе бӀаьра | нисйе]

Билгалдахарш

[нисйе бӀаьра | нисйе]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Чеченская Республика. Общая площадь земель муниципального образования. ТӀекхочу дата: 2019 шеран 29 ноябрь. Архивйина 2020 шеран 7 июнехь
  2. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 24 апрель. Архивйина 2020 шеран 24 апрелехь
  3. ↑ Бовза хьай Дайхмохк. ТӀекхочу дата: 2017 шеран 17 ноябрь. Архивйина 2019 шеран 9 октябрехь
  4. ↑ Закон Чеченской Республики от 04 октября 2019 года N 41-РЗ «О преобразовании, изменении границ отдельных муниципальных образований Чеченской Республики и внесении изменений в некоторые законодательные акты Чеченской Республики» Архиван копи 2021 шеран 30 августехь дуьйна Интернетан архив#Проекташ — С. 3099
  5. ↑ Веденский район. ТӀекхочу дата: 2011 шеран 25 ноябрь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2016 шеран 4 мартехь
  6. ↑ Ведомости Верховного Совета СССР. № 20 (1055), 1961 г.
  7. ↑ https://web.archive.org/web/20150518102941/http://www.gks.ru/bgd/regl/B09_109/IssWWW.exe/Stg/d01/tabl-21-09.xls.
  8. ↑ https://web.archive.org/web/20130516092833/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2012/bul_dr/mun_obr2012.rar.
  9. ↑ https://web.archive.org/web/20131012013314/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2013/bul_dr/mun_obr2013.rar.
  10. ↑ https://web.archive.org/web/20140810202114/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2014/bul_dr/mun_obr2014.rar.
  11. ↑ https://web.archive.org/web/20150923180801/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2015/bul_dr/mun_obr2015.rar.
  12. ↑ http://web.archive.org/web/20210508043701/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2016/bul_dr/mun_obr2016.rar.
  13. ↑ http://web.archive.org/web/20170731141731/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar.
  14. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2018/bul_dr/mun_obr2018.rar.
  15. ↑ https://web.archive.org/web/20210502132133/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2019/bul_dr/mun_obr2019.rar.
  16. ↑ https://web.archive.org/web/20200822004543/https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/CcG8qBhP/mun_obr2020.rar.
  17. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Tom1_tab-5_VPN-2020.xlsx.
  18. ↑ Том 4 книга 1 "Национальный состав и владение языками, гражданство"; таблица 1 "Национальный состав населения Чечни по городским округам, муниципальным районам, городским населённым пунктам, сельским населённым пунктам с численностью населения 3000 человек и более". ТӀекхочу дата: 2014 шеран 2 январь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2015 шеран 29 сентябрехь
  19. ↑ http://pop-stat.mashke.org/russia-census-2010-ethnic/cecnja.htm Архиван копи 2020 шеран 17 октябрехь дуьйна Интернетан архив#Проекташ
  20. ↑ Закон Чеченской Республики от 20 февраля 2009 года N 14-рз «Об образовании муниципального образования Веденский район и муниципальных образований, входящих в его состав, установлении их границ и наделении их соответствующим статусом муниципального района и сельского поселения»
  21. ↑ Бенойское селское поселение (Веденский район) > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
  22. ↑ Даргойское сельское поселение > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
  23. ↑ сельское поселение > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
  24. ↑ Указ Президента Чеченской Республики от 03 декабря 2019 года N 168 «Об утверждении реестра административно-территориальных единиц Чеченской Республики». ТӀекхочу дата: 2020 шеран 4 март. Архивйина 2020 шеран 24 мартехь
  25. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1. Численность и размещение населения Чеченской Республики. ТӀекхочу дата: 2014 шеран 9 май. Архивйина 2014 шеран 9 майхь
  26. ↑ Садой (йуьрт) > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
  27. ↑ Карта 100k--k38-032. ТӀекхочу дата: 2013 шеран 18 январь. Архивйина 2013 шеран 10 ноябрехь
  28. ↑ Вести республики. ТӀекхочу дата: 2011 шеран 25 ноябрь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2016 шеран 4 мартехь
  29. ↑ Вести республики. ТӀекхочу дата: 2011 шеран 25 ноябрь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2016 шеран 4 мартехь

Хьажоргаш

[нисйе бӀаьра | нисйе]
Хьост — «https://ce.ruwiki.ru/w/index.php?title=Веданан_кӀошт&oldid=12803911»