Висаитов, Сакка Висайтин воӀ

Висаитов, Сакка Висайтин воӀ
Висаитов, Сакка Висайтин воӀ
	оьрс. Висаитов, Сакка Висаитович
Вина терахь	1906 шеран 14 март
Вина меттиг	Шуьйта, Нохчийчоь, Теркан область, Российн импери
Кхелхина терахь	1980
Пачхьалкх	Российн импери → ССРС
Дарж
БӀахойн дакъа	Къилба фронтан 4-гӀа гвардин дошлойн корпус;; 25-гӀа танкийн дивизин 49 танкийн полк;; Байкалдехьара фронтан МХРЭ эскарий тобан штаб.;
ТӀемаш	Советийн-финляндин тӀом;; Сийлах-Боккха Даймехкан тӀом;; Советийн-японин тӀом.;

ХӀокху терминан кхин а маьӀнаш ду, хьажа Висаитов.

Висаитов Сакка (Сакко) Висаитович (1906 шеран 14 март, Шуьйта — 1980) — дошло, гвардин майор, советийн-финляндин Сийлахь-Боккха Даймехкан, советийн-японин тӀемийн декъахо, Толаман парадан декъахо. Кхузза хьалхатеттина Советийн Союзан Турпалхочун цӀера^[2].

Биографи

1928-чу шеран 1-чу октябрехь гӀуллакх дан волавелира БАЦӀЭ^[3] шен лаамхо^[4] санна. Соьлжа-ГӀалахь дӀатарйеллачу 82-чу кхийсархойн полкан ишколехь, цул тӀаьхьа Краснодарехь дошлойн школехь дешна цо. Ӏамийна ваьлча Нохчийн-ГӀалгӀайн дошлойн эскадронан взводан командир хӀоттаво, ткъа цул тӀаьхьа - полкан ишколин взводан баьччин^[5]. Къилбаседа-Кавказан тӀеман гуонан эскарш кечбеш аьттунаш бахарна 1936 шарахь ССР Союза ЦИКо кхечу эпсаршца цхьаьна совгӀат дира Висаитовна (оцу хенахь лейтенант) «Сийлаллин билгало» орденца^[6].

Сийлахь-боккха Даймехкан тӀеман цуьнан хьалхарчу деношкахь дуьйна дакъалацархо. ТӀом болалуш иза вара Малхбузера Беларуссехь 10-гӀа танкан эскаран 25-гӀа танкан дивизин талламан декъан хьаькам. Кхаа дийнахь дивизино дуьхьалонан тӀемаш бира, советийн эскарш керлачу дубхьалонан могӀанашка йухадерзар дӀахьулдеш. Оцу тӀемашкахь къаьсташ хиларна Висаитовна йелла ЦӀен седан орден. 1941-чу шеран июлехь цо дакъалецира Ельняна уллохь, Березина эрк тӀехь хиллачу тӀемашкахь. Ельня схьайаккхаран тӀемашкахь гайтина доьналла бахьана долуш цунна йелла ЦӀен Байракхан орден^[5]^[1].

Тулин дуьхьалонан операцин хенахь Висаитовн мотокхийсархойн батальоно цхьаьна гӀуллакх дира Тулин белхалойн батальонца. Оцу тӀемашкахь Висаитовн салташа йийсаре вина 450 фашист, схьайаьккхина 4 миномёт, 7 йоккха топ, 43 автомобиль^[1].

Инарла Иван Сусайков коьртехь волчу 10-чу танкан эскаран декъашхо волуш, тӀом бира Ясни Поляна кӀоштахь. Цхьана тӀамехь Висаитовн декъо кхаа сахьтехь сацийра гӀашлойн батальонца цхьаьна вермахтан 24 танко дина тӀелатар. ТӀеман жамӀехь хӀаллакбира мостагӀчун 7 танк а, 70 кхаччалц салти а, эпсар а. Оцу тӀамехь Висаитовна хала чевнаш йира, амма кхо бутт баьлча дарже йухавеара иза^[5]. Дакъалаьцна Москох ларйарехь^[1].

1942 шарахь Чоьхьара кавказан фронтан ПВО штабан комендант хӀоттийра. Оцу даржехь цо латтадора Кропоткинан а, Армавиран а кӀошташкахь хӀаваан дуьхьало. Оццу шарахь Висаитовс шен караийцира къилбаседа агӀор болх беш йолу 1800 шайн лаамхойх лаьттачу шакъаьстина нохчийн дошлойн дивизин куьйгалла. Дивизина тӀедиллина хилла мостагӀчун хьалхабевллачу дакъошца тӀом бар, церан талламин тобанаш дӀайахар, таллам дӀабахьар, йийсаре лецар. И жигаралла дӀахьош яра Каспий-хӀорда тӀера Кавказан лаьмнин когашка кхаччалц 250 км шуьйрачу фронтан могӀанехь. Цхьана ЦӀен Байракхан орденаш йелла дивизин бӀе сов эскархочунна. Цул тӀаьхьа Висаитов цхьана шеран курсашка хьажийра М. В. Фрунзен цӀарах йолу тӀеман академиӀФрунзен цӀарах йолу академе^[5], иза аьттонца чекхйаьккхира 1944 шеран бӀаьста^[1].

СовгӀаташ

«Сийлаллин билгало» орден (1936)^[6];
I тӀегӀан Даймехкан тӀеман орден (1945 шеран 14 май)^[7];

Билгалдахарш

↑ ¹ ² ³ ⁴ ⁵ Джантаев, 2018, с. 3.
↑ Ауховский.
↑ Подвиг.
↑ Алиев Тимур.
↑ ¹ ² ³ ⁴ Алиев Тимур, 2010, с. 3.
↑ ¹ ² СКВО.
↑ Висаитов Сакка Висаитович (оьрс.). Подвиг народа. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 29 апрель. Архивйина 2018 шеран 9 октябрехь

Литература

оьрсийн маттахь[нисйе бӀаьра | нисйе]

Алиев Тамерлан. Боевой командир Сакка Висаитов // Объединённая газета. — 2005. — № 24 (15 ноябрехь).
Алиев Тимур. Боевой командир Сакка Висаитов // Ламан аз. — 2010. — № 49—57 (2 декабрехь).
Джантаев Хасан. Ещё одно имя героя // Аргун. — 2018. — № 29 (7 майхь).
Касумова Хеди. На парад… вместо звезды Героя // Грозненский рабочий. — 2010. — № 18 (13 майхь).
Малаев Авхан. Герои известные и неизвестные // Объединённая газета. — 2004. — № 35 (7 майхь).

нохчийн маттахь[нисйе бӀаьра | нисйе]

Газиева Аза. Дог майра тIемало Висаитов Сакка // Ламанан аз. — 2020. — № 7 (20 февралехь).
Арапханова А. Даймехкан бIаьхьо // Даймохк. — 2020. — № 22 (5 майхь).

Хьажоргаш

Висаитов Сакка Висаитович (оьрс.). Подвиг народа. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 29 апрель.
Малика Абалаева. Он всегда был на переднем крае (оьрс.). Грозный-информ (2011 шеран 21 июнь). ТӀекхочу дата: 2020 шеран 4 апрель.
Висаитов Сакка Висаитович (оьрс.). Подвиг народа. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 4 апрель.
Висаитов Сакка Висаитович (оьрс.). Подвиг народа. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 4 апрель.
Хамид Ауховский. Как два чеченца, два Героя, на берегу одной реки, защищали Родину свою (бил-боцу.). bukanovskay.ru (2012 шеран 3 февраль). ТӀекхочу дата: 2017 шеран 2 июнь.
Войска СКВО в годы первых пятилеток (1930 г.— май 1941 г.) (оьрс.). Союз советских офицеров (2014 шеран 29 июнь). ТӀекхочу дата: 2020 шеран 5 май.

[_223f08eb7b20b402-1] ¹ ² ³ ⁴ ⁵ Джантаев, 2018, с. 3.

[_c230e10cbad774a8-2] Ауховский.

[_a5d206b7bfc27115-3] Подвиг.

[_29e2cb2623cd50b0-4] Алиев Тимур.

[_8ad0a7b3205b37c4-5] ¹ ² ³ ⁴ Алиев Тимур, 2010, с. 3.

[_53f58bffac50df4c-6] ¹ ² СКВО.

[7] Висаитов Сакка Висаитович (оьрс.). Подвиг народа. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 29 апрель. Архивйина 2018 шеран 9 октябрехь

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]