1 январь
| Январь | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2025 шо | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1 январь — шеран 1-ра де Григорийн рузманца. Шо чекхдала дисина 364 де (365 де високосан шерашкахь).
1582 шеран 15 октябрь кхачале — 1 январь юлианан рузманца, 1582 шеран 15 октябрера дуьйна — 1 январь кхаччалц григорийн рузманца.
XX а, XXI а бӀешераш догӀу 19 декабрехь юлианан рузманца[1].
Ӏиданаш а, иэса денош а
Хажа кхин а: Категори:1 январан Ӏиданаш
Дуьненайукъара
- Керла шо григорийн рузманца.
- Дерригдуьненан машаран де (Дерригдуьненан машар боьхуш дуӀанийн де).
- Йукъараллин рицкъан де.
Къаьмнийн
Куба — Маршонан де.
Камерун — Маршонан де.
Литва — Литван байракхан де.
Словаки — Словакин республика кхоьллина де.
Чехи — Маьрша чехийн пачхьалкх меттахӀоттийна де.
Динан
.svg){kind=small}
- — Ӏазапхочун Вонифатий Тарсийн иэс (290 шо);
- — нийса йолчу Аглаидан Руман иэс (290 шоа);
- — нийса йолчу Сусаннин йоӀ стеган иэс (в. э. VII бӀешо хь.)
- — Ӏазапхойн Илиян, Прован, Арисан мисархойн иэс (308 шо)[4];
- — Ӏазапхойн Полиевктан а, Тимофейн диаконан иэс (IV бӀешо)[5];
- — вазвечун Григориийн, Омиритан епископан иэс (552 шо гергга);
- — вазвечун Вонифатийн Къинхетамечу, Ферентийн епископан иэс (VI бӀешо)[6];
- — Ӏазапхочу Трифонан пресвитеран;
- — Евтихийн, Фессалоникийн а, цаьрца 200 боьрша стегца а, 70 зудчуьнца а, турца бацбинчеран иэс;
- — ша саннарг кхин воцучу Илия Муромхочун, Печерин тамашина хӀуманаш лелочуьнан иэс (1188 шо гергга).
Католикалла
- — Сийлахь Марйаман деза де;
- —сийлахь Агриппинан, епископ Августодунан (Отёнан) иэс;
- — сийлахь Ӏазапхочун Алмахи (Телемахан) иэс;
- — сийлахь Страмби Викентий Мариян, епископа Мачератан а, Толентинан а иэс;
- — сийлахь Вильгельм (Гийом) Дижонан иэс;
- — сийлахь Евфросини Искандрин, йоӀ-стеган иэс;
- — сийлахь Ӏазапхочун Здиславин иэс;
- — Фульгенций Руспийн иэс.
Имениннаш
- Католикийн: Агриппин, Алмахий, Бонфилий Мональд, Викентий-Мария Страмби, Вильгельм, Гуголин Евфросиния, Здислава, Иосиф Мария Томази, Клар, Конкордий, Кронан, Куан, Магн, Мартина, Мидвин, Мохуа, Одилон, Телемах, Устим, Фульгентий, Эвгенд, Эльван.
- Православин: Аглаида, Арис, Вонифатий, Григорий, Илья, Олтуфий, Полиевкт, Пров, Сусанна, Тимофей, Трифон, Фессалоника
Хьажа кхин а: Категори:Хиламаш 1 январехь
- Россехь а, цхьацца кхечу мехкашкахьа доладелла финансийн шо.
Вайн эрал хьалха
- в. э. 154 шо хь. — Ширчу Румехь шеран консулаллин де даьккхина 1 январе.
- в. э. 104 шо хь. — руман консула Гай Марийс Рум чухула чекхваьккхина йийсар вина паччахь Югурта Нумиди.
- в. э. 45 шо хь. — лелайаьккхина юлийн рузма.
XVIII бӀешо кхачале
- 49 — Агриппина Жимахйерг маре йахана Клавдега.
- 466 — Лю Юй хуьлу Къилба Сунан император шен вешин кӀант император Лю Цзые вийначул тӀаьхьа.
- 1515 — Франциск I паччахь хуьлу шен стунда Людовик XII, веллачул тӀаьхьа когаметта стаг а ца вуьтуш.
- 1622 — папин канцелярис сацам бина керла шо 1 январехь доладаларх (хьалха шо лоалора 25 мартехь)[7].
XVIII бӀешо
- 1709 — паччахь-аьзнин Аннин тӀом: Сент-Джонсера тӀом.
- 1751 — «Ӏилманан а, говзаллин, пхолин маьӀна до дошаман йа энциклопедин» хьалхара томан зорба тоьхна, иза арахецна Дидро Дениса а, Д’аламбер Жан Лерона а.
- 1785 — арадаьлла хьалхара лоьмар ширачех лондонан хӀора дийнан газет The Daily Universal Register (1788 шарахь цӀе хийцина The Times аьлла).
- 1788 — арайаььла хьалхара лоьмар ингалсан газетан The Times.
Оцу динахь хилларг
- Соьлжа-ГӀала гӀала ю аьлла сацам бина. Цул хьалха иза гӀап лоруш яра (1870 шеран 1 январь);
- Хьайиллина 1-ра Пролетарски батальонан цӀарах йолу клуб (1923 шеран 1 январь).
Оцу динахь бинарш
Хьажа иштта категори: Бинарш 1 январехь
- Халид Ошаев (1898 шеран 1 январь — 1977 шеран 3 сентябрь) — йаздархо, историк, публицист;* Айдамирова, Марьям Ахмедовна (1924 шеран 1 январь — 1992 шеран 2 ноябрь) — нохчийн эшархо, пондарча, композитор, Нохч-ГӀалгӀай АССРн Халкъа артист, РСФСР Сийлахь артист;
- Шаипов, Саид Эдилсултанович (1934 шеран 1 январь — 2009 шеран 2 январь) — Нохч-ГӀалгӀайн АССР Сийлахь артист, фольклорист;
- Цебиев, Ахмед Магомедович (1935 шеран 1 январь — 2000 шо) — нохчийн физик, техникин Ӏилманийн кандидат, радиоэлектроникехь а, радиозӀенехь а цхьана гучуяккхаран а, 26 кхоьллинарган а автор, 50 монографин автор.
- Сайд-Хьмзат Нунуев (1952 шеран 1 январь) — йаздархо, драматург.
Оцу динахь белларш
Хьажа иштта категори: Белларш 1 январехь
XIX бӀешо
- 1817 — Клапрот Мартин Генрих (вина 1743), немцойн химик.
- 1838 — Голицына Наталья (йина 1741), «веа императоран кертахь» фрейлина, А. С. Пушкинан «Ӏаьржа тӀадамийн йоӀ» повестан коьрта турпалхочун прототип.
- 1862 — Остроградский Михаил (вина 1801), российн математик а, механик а схьавалар украинех ду.
XX бӀешо
- 1909 — Каразин Николай (вина 1842), оьрсийн исбаьхьалча-баталист а, йаздархо а.
- 1917 — Снегирёв Владимир (вина 1847), оьрсийн лор, даймехкан гинекологин бух биллинчех цхьаъ.
- 1931 — Мартин Бейеринк (вина 1851), голландин микробиолог а, ботаник а, вирусологи кхоьллинарг.
- 1939 — Чулков Георгий (вина 1879), оьрсийн поэт, прозаик, гочдархо, литературин йемалча.
- 1946 — велла Рёмин Александр (вина 1910), советийн футболист а, хоккеист а.
- 1953 — Уильямс Хэнк (вина 1923), америкин музыка кантри лакхархо.
- 1958 — Уэстон Эдвард (вина 1886), америкин суьрташ дохург.
- 1972
- Чижевский Владимир (вина 1899), советийн авиаконструктор.
- Шевалье Морис (вина 1888), французийн киноактёр а, эстрадин веканча а.
- 1980 — Щипачёв Степан (вина 1899), оьрсийн советийн поэт.
- 1981 — Бергер Артур (вина 1892), российн исбахьалча.
- 1984 — Корнер Алексис (вина 1928), ингалсан блюзан музыкант.
- 1992 — Хоппер Грейс (вина 1906), америкин компьютеран Ӏилманча а, тӀеман гӀуллакххо а, контр-адмирал.
- 1995
- Вигнер Юджин (вина 1902), америкин физик а, математик а, физикехь Нобелан совгӀатан лауреат (1963).
- Уэст Фред (вина 1941), британин цхьа сери нах байинарг.
- 1996 — Шехтман Эли (вина 1908), жуьгтийн йаздархо.
- 1998 — Сейфарт Оке (вина 1919), шведин канкешхахкархо, олимпийн чемпион (1948).
- 2000 — Соловьёв Александр (вина 1952), советийн а, российн а актёр, кинорежиссёр.
XXI бӀешо
- 2004 — Мигунов Евгений (вина 1921), советийн а, российн а исбаьхьалча-мультипликатор, иллюстратор, йемалча.
- 2009 — Сазман Хелен (вина 1917), къилбаафрикин политик, апартеидаца дов латториг.
- 2010 — Лхаса де Села (йина 1972), канадин йеканча, эшарийн песен.
- 2012 — Глигоров Киро (вина 1917), югославин а, македонин а пачхьалкхан гӀуллаккхо, Республика Македонин хьалхара президент (1991—1999).
- 2015 — Бачурин Евгений (вина 1934), советийн а, российн а поэт, бард, исбаьхьалча.
- 2016 — Алиева Фазу (йина 1932), советийн а, российн а поэтесса а, прозаик а.
- 2017 — Аткинсон Энтони (вина 1944), британин экономист, Аткинсонан индекс кхоьллинарг.
- 2019 — Кельми Крис (вина 1955), советийн а, российн а веканча, композитор, «Рок-ателье» тоба йинарг.
Хьажа кхин а
Билгалдахарш
- ↑ XX а, XXI бӀешерашкахь григорийн рузма хьалха йу юлиананчул 13 де-буьйса. Кхечу бӀешерашна григорийн а, юлианан а терхьаш кхин ду; нийса дехьадаккхархьама лело мега башха терхьийн конвертер.
- ↑ Старый стиль, 19 декабря, Новый стиль 1 января, воскресенье Архиван копи 2016 шеран 21 декабрехь дуьйна Интернетан архив#Проекташ // Православный церковный календарь
- ↑ 1 января 2017 года // Православие и мир, православный календарь, 2017 г.
- ↑ [[:ru:s:Жития святых по изложению свт. Димитрия Ростовского/Декабрь/19#Кеп:Только число|Память святых мучеников Илии, Прова и Ариса]] // Жития святых на русском языке, изложенные по руководству Четьих-Миней свт. Димитрия Ростовского : 12 кн., 2 кн. доп. — М.: Моск. Синод. тип., 1903—1916. — Т. IV: Декабрь, День 19. — С. 546.
- ↑ [[:ru:s:Жития святых по изложению свт. Димитрия Ростовского/Декабрь/19#Кеп:Только число|Память святых мучеников Полиевкта и Тимофея]] // Жития святых на русском языке, изложенные по руководству Четьих-Миней свт. Димитрия Ростовского : 12 кн., 2 кн. доп. — М.: Моск. Синод. тип., 1903—1916. — Т. IV: Декабрь, День 19. — С. 546.
- ↑ [[:ru:s:Жития святых по изложению свт. Димитрия Ростовского/Декабрь/19#Кеп:Только число|Житие святого Вонифатия Милостивого, епископа Ферентийского]] // Жития святых на русском языке, изложенные по руководству Четьих-Миней свт. Димитрия Ростовского : 12 кн., 2 кн. доп. — М.: Моск. Синод. тип., 1903—1916. — Т. IV: Декабрь, День 19. — С. 514.
- ↑ 1 января в истории Архивйина 2012-03-15 — Wayback Machine
