Гергара Малхбале

32°48′ къ. ш. 35°36′ м. д.HGЯO
Хӏара йаззам РУВИКИ чуьра бу — маьрша энциклопеди
Гергара Малхбале
регион
Гергара Малхбале (буха йаздина ду Middle East)
Гергара Малхбале (буха йаздина ду Middle East)
32°48′ къ. ш. 35°36′ м. д.HGЯO
РУВИКИ.Медиа логотип Медиафайлаш РУВИКИ.Медиа чохь

Гергара Малхбале — доккха долчу декъех Малхбузен (Хьалхара) Азин а, дакъошкахь Къилбаседа Африкехь а, Къилба а, Малхбален Европин дозанера регионан историн цӀе. Цунна цӀе йелла европахоша. Коьрта бахархой: Ӏаьрбий, гӀажарий, ассирийхой, азербайджанаш, жуьгтий, мисархой, кхурдой, туркой. Кхин а беха эрмалой, гуьржий, желтой, албанийн а, боснихойн а дакъа.

Гергара Малхбале дуьненан картин тӀехь
Гаплотобан J (Y-ДНК) ареал
Файл:Middle East geographic.jpg
Гергара Малхбален физикин карта

Гергара Малхбалехь веха 350—360 млн бусалба стаг (тюркаш, гӀажарий, дукхаха болу кхурдой, Ӏаьрбий, кхин берш), 60—70 млн керстанаш (эрмалой, анатолин желтой, гуьржий, ассирийхой, копташ, марониташ, иштта кхин дӀа), 9 млн йахӀудаш, 3 млн друзаш, 1 млн гергга езидаш (кхурдойн дакъа), кхин къаьмнаш. Гергара Малхбалехьахула бу коьрта некъ Европера а, Африкера а Азе.

Климат коьртаниг йекъа йу, масех доккха эрк бен дац, уьш леладо хи дуьллуш.

Гергара Малхбале уггаре ладаме маьхкадаьттадоккху дуьненан регион йу.

Географи а, терминологи а

[нисйе бӀаьра | нисйе]
Ӏаьрбийн дуьне

ВКъКх классификацица Гергара Малхбалено (Middle East) дӀалоцу Малхбузен Ази, дуьхьала хӀоттайо Центран Азина (Central Asia) а, Азин-ТийнаӀапказан регионна а[1].

Революцел хьалхарчу оьрсийн меттан литературехь термин Гергара Малхбале хила а ца хилла. Советийн прессо жигара йаздан долийна «Гергара Малхбален тӀехулара мархех» 1967 шарахь Ӏарбийн-исраилан дов бахбнехь[2]. 1976 шарахь арайолу Н. В. Пигулевская йаларан монографи, цуьнан цӀарехь йу темин Гергара Малхбале.

Гергара Малхбален дозанаш чӀогӀа дайна ду (хьажа Йоккха Гергара Малхбале), хӀунда аьлча регион лаьтта Къиба Европа а, Къилбаседа Африка а хьакхалучехь, дикка дифференциаци йина йу Азин кхечу регионех, цуьнан бу шен йукъараллин бахаман хӀоттам а, оьздангалла а. Ӏарбийн мехкаш доцурш кхунна йукъадогӀу лулара бусулбанийн Азин мехкаш (Туркойчоь[3], Иран). Наггахь — цхьа могӀа хӀуӀаьржачеран мехкаш Малхбален Африкин (Судан, Сомали, Джибути). Гергара Малхбален чохь къастадо африкин а, азин а дакъа.

Бала а бу, къовсаме а ду Гергара Малхбален йукъа гӀайренаш тӀера Кипр, Мальта, Чоьхьара Кавказан мехкаш (уьш геополитика агӀор а, экономика агӀор а, историн-оьздангаллин агӀор а тӀеузу Европо[4][5]), иштта ОвхӀан (иза лаьтта Къилба а, Центран а Азин дозанашкахь). Чолхе хуьлу оцу геополитикин регионна Йуккъера Азин биъ мохк тоьхчи: Туркмени, Таджикистан, Узбекистан, ГӀиргӀазойчоь[6]. Гергара Малхбален йисташкаа зона лоцу МагӀрибан мехкаша (Алжазаира, Ливи, Мавритани, МагӀриб, Тунис)[7].

Гергара Малхбален пачхьалкхаш

[нисйе бӀаьра | нисйе]

Истори

[нисйе бӀаьра | нисйе]
Хьажа иштта: Гергара Малхбален истори
Хьажа иштта: Категори:Гергара Малхбален истори

Гергара Малхбален истори хьалайоьду «Гергара Малхбалехь адамаллин цивилизаци кхоллайеллачу хене»[11]. Гергара Малхбале шен историн йохаллехь йуьсура ладамечех политикин, экономикин, динан, оьздангаллин йукъ. Оцу регионехь схьадевлла ширэрмалойн а, ширагуьржийн а динаш, зороастризм, йахӀудалла, керсталла, ислам. Дуьненна тӀера ширачех пачхьалкхаш лаьттина Гергара Малхбален махкахь — Шумер, Аккад, Шира Мисар, Хеттийн паччахьалла, Аратта, Митанни, Хайаса, Урарту, Этиуни, Сийлахь Эрмалойчоь, Жима Эрмалойчоь, Цопк (Софена), Коммагена, Миди-Атропатена, Финики, Эгейн цивилизаци (Критан а, Кипран а Минойн пачхьалкх), Карфаген, Исраилан а, ЙахӀудийн а паччахьалла, АхеменигӀеран пачхьалкх, Парфяний паччахьалла, Вавилон, Ассири, Ибери, Колхидин паччахьалла, Ӏарбийн халифат, а кхин а.

Билгалдахарш

[нисйе бӀаьра | нисйе]
  1. ↑ Ближний Восток. ТӀекхочу дата: 2021 шеран 24 март. Архивйина 2020 шеран 5 декабрехь
  2. ↑ Тучи над Ближним Востоком. Правда. — № 138 (17820) (1967 шеран 18 май). ТӀекхочу дата: 2022 шеран 27 август.
  3. ↑ Её азиатская часть.
  4. ↑ Middle East Map. Map of the Middle East (инг.). worldatlas.com. WorldAtlas. — Facts, Geography, History of the Middle East. ТӀекхочу дата: 2021 шеран 2 апрель. Архивйина 2012 шеран 12 сентябрехь
  5. ↑ Кеп:Британника онлайн
  6. ↑ Ахмадуллин В. В. Анализ интерпретации термина «Ближний Восток» арабоязычными авторами. cyberleninka.ru. ТӀекхочу дата: 2015 шеран 6 апрель. Кху чуьра архивйина оригиналан 2015 шеран 6 апрелехь // Армия и общество, 2014
  7. ↑ Страны Магриба. fbbp.ru. ТӀекхочу дата: 2022 шеран 27 август.
  8. ↑ Некоторые источники относят к региону Ближнего Востока только западную часть Ирана.
  9. ↑ Республику Кипр, которая с 2004 года стала членом Евросоюза, некоторые источники к региону Ближнего Востока уже не относят.
  10. ↑ К региону Ближнего Востока относится только азиатская часть Турции (более 9/10 её территории).
  11. ↑ Алан Миллард. Колыбель цивилизации. Древний Ближний Восток. ТӀекхочу дата: 2012 шеран 16 апрель. Архивйина 2013 шеран 29 июлехь

Литература

[нисйе бӀаьра | нисйе]
  • Ближний Восток: политика и идентичность / Под ред. И. Д. Звягельской. — М.: Аспект Пресс, 2020. — 336 с. — ISBN 978-5-7567-1120-2.
  • Капитонов К. А. Ближний Восток в лицах. — М.: Институт изучения Израиля и Ближнего Востока, 1998.
  • Сатановский Е. Я. Котёл с неприятностями: Ближний Восток для «чайников». — М.: Эксмо, 2016. — 576 с. — (Актуальная тема). — 5000 экз. — ISBN 978-5-699-89774-2.
  • Сафронов Б. В. Ближний Восток: История и современность: учебное пособие для вузов / Б. В. Сафронов. — М.: Юрайт, 2020. — 222 с. — (Высшее образование). — ISBN 978-5-534-13437-7.

Хьажоргаш

[нисйе бӀаьра | нисйе]
Хьост — «https://ce.ruwiki.ru/w/index.php?title=Гергара_Малхбале&oldid=10683988»