ГӀажарий

Хӏара йаззам РУВИКИ чуьра бу — маьрша энциклопеди
ХӀокху терминан кхин а маьӀнаш ду, хьажа ГӀажарий (маьӀнаш).
Дехар «ГӀажари» хьажийна йу кхузе; хьажа. иштта кхин маьӀнаш.
ГӀажарий
Шен цӀе فارس
Дукхалла 55 000 000 стаг[36]
ДIасакхалхар

 Иран: 50 003 000[1]
 Туркойчоь: 624 000[2]
 ОвхӀан: 577 000[3]
 ӀЦЭ: 455 000[4]
 Ӏиракъ: 419 000[5]
 АЦШ: 336 000[6]
 СаӀудийн Ӏаьрбийчоь: 210 000[7]
 КъатӀар: 184 000[8]
 Бахьрайн: 174 000[9]
 Кувайт: 137 000[10]
 Канада: 125 000[11]
 Германи: 97 000[12]
 Ӏоман: 83 000[13]
 Таджикистан: 69 000[14]
 Шема: 67 000[15]
 Франци: 64 000[16]
 Япон: 50 000[17]
 Йоккха Британи: 44 000[18]
 Йаман: 42 000[19]
 Швеци: 41 000[20]
 Узбекистан: 38 000[21]
 Австрали: 29 000[22]
 Пакистан: 21 000[23]
 Норвеги: 20 000[24]
 Австри: 16 000[25]
 Дани: 14 000[26]
 ХӀинди: 13 000[27]
 Туркмени: 13 000[28]
 Итали: 7300[29]
 Бельги: 5700[30]
 Нидерландаш: 4400[31]
 Кхазакхстан: 3200[32]
 Керла Зеланди: 3200[33]

 Росси: 2434 (перепись 2021)[34][35]
Мотт гӀажарийн[37]
Дин шиӀийн маьӀна алсама; кхин а бисина зороастризм лелош берш цхьайолчу этнографин тобанашкахь
Йукъабоьду ГӀажарийн къаьмнаш
Гергара къаьмнаш бахтиараш, гилянхой, лураш, кхурдой, талышаш, хӀирий, таташ
РУВИКИ.Медиа логотип Медиафайлаш РУВИКИ.Медиа чохь

ГӀажарий, (ГӀажарийн къам. Цера дукхалла 73 миллион адам.

Этногенез а, терминологи а

Шираллехь

Коьрта йаззам: Шира гӀажарий
Шира гӀажарийн элийн а, салтийн а духар

ГӀажарийн этносийн цӀе дуьххьара хьахийна вайн эрал 836 шо хьалха Parsuaš кепара — Урми Ӏоман къилбехьара цхьаьна областан цӀе Салманасар III архивашкахь. Парсуаца тӀом бо вайн эрал 743 шо хьалха паччахьо Тиглатпаласар III. Вайн эрал 639 шо хьалха Парсуа а, Аншан а хьахайо Ассирин Эламан дуьхьала бартхой санна.[38]

Вайн эрал шир.-гӀажар. pārsa-), иза цхьа тайпа ду иранан меттанаш дуьйучеран, уьш охьахевшина Иранан акъари тӀе хӀиндогӀажарий охьабахкарцаЭламера, иза оцу хенахь дуьйна йовзура Парса (Персида) санна — хӀинцалера ширагӀажарийн мотт баьржина бара луларчу областашкахь: Мекранехь а, Керманехь а, церан бахархой (гедрозийш а, германийш а) Геродота хуьлийтара гӀажарий[40].

ГӀажарийн этноним схьадалар ца къастало терачу цӀерех кхечу хӀиндогӀажарийн тайпанех: Паршу Ригведехь (ведин parśu-), парфянаш, хӀиндогӀаж. *parśṷ(a)- ма-дарра. «хенашберш», аьлчи а «доьртал дегӀ долуш», «турпала»шир.-гӀажар. *parθavāna- < ширагӀажар. *parśavāna-). Цу тӀе шир.-гӀажар. pārsa- — этноним а, мехкан цӀе а — го вриддхи-кепара оцу этнонимах (*pārśṷa «турпала тайпанах верг»).

АхеменгӀеран пачхьалкх уггаре йоккха йолчу хенахь

Вайн эрал хьалха V бӀешарахь желтойн-гӀажарийн тӀемаш бахьана долуш гӀажарий варвараш лоруш хилла, амма церан тӀеман Ӏаморийн тӀегӀан желтойн тӀеман дикаллех лахара хиллехь а, ГӀажарий тӀеийцира Желтойчоьно боккха кхерамца.[42].

Дарий III, Оксафр, кхин болу гӀажарийн тӀемлой Ӏиссан гергара тӀеман мозаикин кийсиг

Вайн эрал VI бӀешо хьалха айбайелла АхеменигӀеран имперехь гӀажарий дара коьрта этнос дара, уьш бахьнех иза шуьйра девзира ЛаттайуккъерахӀордйистехь. АршакгӀеран муьрехь Парс (Персида) цхьа область парфянийн имперехь, цуьнан этноним девзира антикаллин дуьненахь къилба-малхбузеиранан (ширагӀажарийн) кепехь.

ТӀаьхьарчу гӀажарийн кепехь, парфянаш этноним а чуйахана Шира ХӀинди - СасангӀеран заманахь дуьйна, шаьш гӀажарош а цу цӀарца кхайкха буьйлабелира ХӀиндин махкахь.

Музыка

Так-э Бостана рельефа, сасангӀеран зударий Чанг (музыкин гӀирс)Ӏчанг локхуш гойтуш йолу рельеф — шира музыкин гӀирс[43]

ГӀажарийчоьнан музыкин оьздангалла — бӀешерашкахь дӀайаьхьначу историн процессан жамӀ ду, гӀажарийн халкъан хьал долу музыкин тӀаьхье кхоьллина музыкин ламасташ кхолладаларан а, кхиаран а.[44]

Ӏиданаш

Сиздах-бе-дар