Алмазни (гӀала)

48°31′ къ. ш. 38°35′ м. д.HGЯO
Хӏара йаззам РУВИКИ чуьра бу — маьрша энциклопеди
ГӀала
Алмазни
оьрс. Алмазная
48°31′ къ. ш. 38°35′ м. д.HGЯO
Пачхьалкх  Росси
Регион Луганскан Халкъан Республика
Муниципалан кӀошт Стахановски гӀалкхеташо
Истори а, географи а
Йиллина 1870
Хьалхара цӀерш Изюм йурт (1870)
Майда 35 км²
Сахьтан аса UTC+3
Бахархой
Бахархой 4 203 [1] стаг (2019)
Бахархойн цӀерш алма́зхо, алма́зхой[2]
Картин тӀехь
Алмазни картин тӀехь
Алмазни
Алмазни картин тӀехь
Алмазни
РУВИКИ.Медиа логотип Медиафайлаш РУВИКИ.Медиа чохь

Алма́зни — Луганскан Халкъан Республикин гӀала, Стахановски гӀакхеташонан куьйгакӀелахь йу.

Луганскан Халкъан Республикин а, Российн Федерацин а 30.09.2022 шарахь бинчу берто билгала боккху ЛХР мохк, оцунна йукъахь Алмазни гӀала, Российн Федерацин керла субъект санна[3]

Украинин Ӏедало и къуьйсу, лору ЛХР Украинин Луганскан область.

Географи

[нисйе бӀаьра | нисйе]

Лулара нах беха меттигаш: Ирмино гӀала къилбаседехь, Стаханов гӀала (тӀелетта йу) къилбаседа-малхбалехь, Брянка гӀала (тӀелетта йу) къилба-малхбалехь, посёлкаш Нови, Глубоки, Анновка, Ломоватка къилбехахь, Калиново малхбузехь.

Истори

[нисйе бӀаьра | нисйе]

ГӀопалла йолучу хенахь (1861 шо кхачале) лаьттан долахочо Стебельскийс ийцира хӀинцалера Калиново, Ирмино, Петро-Голенищевка, Стаханов, Бугаевки, Алмазни йарташ йолчура шуьйра цхьаммо а лелош доцу латта, кхуза схьакхелхира шен долара ахархошца Харьковн губернера Изюмера. Цхьаьн кӀотарах элира Беззаботовка.

Беззаботовкера кхелхинчеран дахар тера дара Изюмера дахарах, цара лаьттан долахочунна дуьхьала шайн цӀе йелира — Изюмчик аьлла. КӀотаран и цӀе чехка йеира дахаре, пана тиллина цӀе йицлушша йицйелира.

1870 шарахь йубрт йевзара Изюм цӀарца.

1878 шеран декабрехь диллина, дӀадиллина Дебальцево — Попасни цӀерапоштнекъан дакъа

1895 шарахь цӀе хийцина Алмазни станци аьлла.

Файл:1900г. Станция Алмазная Луганская Народная Республика.jpg

Станци Алмазни 1898 шеран сурт хӀоттадар.

Буфет йу шийла тӀекхоллучуьнца; зударийн хьаштагӀ. Хьалха олура Изюм, станцин цӀе хийцира Алмазни аьлла, хӀунда аьлча цхьа къовсам боцуш доккху алмаз ду КъМбалЦӀПН тӀехь цулла йоккха Екатерининскан цӀ/н Мушкетово ст..

Иштта 1898 шарахь Алмазни станцера дӀахьажийна 48.300.760 пунт кӀора, цунна йукъахь 14 миллионов пунт кокс йара.

Станцин аьрру агӀора йалх тӀевогӀа некъ бу йаккхий кӀоран шахташна: Голубовски Берестово-Богодуховски Ламананпромышленностан доттагӀалла, Алмазни йукъаралла, цара йира чуьйна лало завод, цкъачунна цхьа эчиг лало пеш; Алексеевски ламананпромышленностан доттагӀалла, Брянскан йукъаралла, Кривой Роган эчик маьӀданийн йуцкъаралла; цул сов кхузахь йу В. Р. Максимовн, Малкинан, Савельевн, Лещинскийн, Васильевн, Вазинскийн, К,Конжуковн, Тюриковн шахташ.

Жайничура «Спутник Пассажира по ЮВЖД, выпуск 2, Балашово-Харьковская, Донецкая Каменноугольная, Восточно-Донецкая и Елец-Валуйская линии. Москва. 1900.» сурт

(Хьост: «Спутник Пассажира по ЮВЖД, выпуск 2, Балашово-Харьковская, Донецкая Каменноугольная, Восточно-Донецкая и Елец-Валуйская линии. Москва. 1900.»)

1898 шеран 15 январехь Алмазни кӀоранан йукъаралла йан йолайелира металлургин завод. Аьхка латийра хьалхара эчиг лало пеш, цунна маьӀда догӀура Кривой Рогера. 1900 шеран январехь латийна шолгӀа пеш.

1905 шарахь вокзалан керла гӀишло йира, иза хӀинца а йу. Стацехь йара цхьа класс йолу доьшийла 4 дакъа а долуш, цигахь доьшура 70 дешархочо.

1905 шо. Промышленность айайелла йу. Алмазнин металлургин заводо йина кхоалгӀа эчиг лалийна пеш.

1910-гӀа шерашкахь Алмазнин металлургин заводо КъОьДМЙ (Къилба-Оьрсийн днепран металлургин йукъаралла) дора передельни чуьйна: бессемеровски а, мартеновски, литейни (цӀен а, шотландин а) а, лерина чуьйнаш: куьзган, ферромарганец, ферросилиций, кхин а чуьйран а, цӀастан а лалораш. Хьалхара меттиг кӀоранна ницкъ хиларна асанехь Дебальцево — Попасни боккхура Алмазни станци, хӀора шарахь 1 600 000 тонн кӀора дӀахьора станцера — Донбассера муьлхха а станцел дукха.

Хьалхара пхи шо чекхдолуш Алмазнин металлургин заводо (АМЗ) арахоьцура шарахь 43 800 тонн чуьйна.

1930-гӀа шераш чекхдовлуш йеш йара трамвайн аса Кадиевка — Алмазни.

1959 шарахь бай-ара Алмазнин кӀела баьхкира «Коммунарскстрой» трестан гӀишлошйархой, ферролаламийн завод йархьама (хӀинца заводах олу Стахановн ферролаламийн завод).

1962 шеран 31 мартехь хьаькаман Ю. В. Гриценюкан смено латийра № 1 йолу пеш, ткъа 10 апрелехь белира хьалхара лалам ферросилицийн.

ГӀалин статус — 1977 шарахь йелира.

1993 шарахь трамвайн аса дӀа а йаьккхина, хийцира троллейбусаш. Ткъа 2012 шарахь уьш а дӀайехира.

Бахархой

[нисйе бӀаьра | нисйе]
  • 1959 шо — 10685 стаг[4],
  • 1970 шо — 11700 стаг,
  • 1979 шо — 9747 стаг,
  • 1989 шо — 7487 стаг[5],
  • 2001 шо — 5061 стаг,
  • 2011 шо — 5384 стаг,
  • 2013 шо — 5325 стаг[6].
  • 2019 шо — 4 203 стаг

Меттанаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

Мотт %
Оьрсийн 68,77
Украинийн 32,53

Промышленность а, транспорт а

[нисйе бӀаьра | нисйе]

Промышленностан предприятеш

  • ОАО «Стахановн (Алмазнин — 1962 шо) ферролаламийн завод»
  • «Стахановн кибарчигийн завод»
  • Шлакоблокийн завод.
  • ОАО «Алмазнин металлургин завод» 1898—2001 шераш.
  • «Стахановн кибарчигийн заводан» реконструкци йина 2008 шарахь, хилла Алмазнин завод э/б шпалийн
  • ПУ ООО «Экологин инициатива». Тротуаран экъа йаран цех. АТП № 4. Стадион «Атлант».

ЦӀерпоштнекъан станци Стаханов, Максимовка, Владимировка, Сталь Донецкой ц.н., кхин а вагонийн депо ПТО Стаханов ст.

ГӀалин транспорт

Автобусан маршруташ № 102, 102А, 102Б, 102В, 107, 108; 1939 – 1993 шерашкахь йара трамвайш, 1993 - 2008 шерашкахь — троллейбус лелара Стаханов гӀ.

Ишколаш

[нисйе бӀаьра | нисйе]
  • № 1 йолу йуккера ишкол
  • № 19 йолу йуьхьанцара йуккъера ишкол — хӀинца музыкин ишкол
  • № 25 йолу йуьхьанцара йуккъера ишкол.

Литература

[нисйе бӀаьра | нисйе]

Хьажа иштта

[нисйе бӀаьра | нисйе]
Хьажа иштта категори: Бинарш Алмазнехь

Билгалдахарш

[нисйе бӀаьра | нисйе]
  1. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.45
  2. ↑ Кеп:Книга:Русские названия жителей: Словарь-справочник
  3. ↑ Договор между Российской Федерацией и Луганской Народной Республикой о принятии в Российскую Федерацию Луганской Народной Республикой и образовании в составе Российской Федерации нового субъекта от 30 сентября 2022 года (ратифицирован Федеральным законом от 4 октября 2022 года № 373-ФЗ, вступил в силу 5 октября 2022 года, письмо МИД России от 05.10.2022 № 19696/дп). Официальный интернет-портал правовой информации (2022 шеран 3 октябрь).
  4. ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 г.
  5. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
  6. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України. Київ, 2013. стор.75
Хьост — «https://ce.ruwiki.ru/w/index.php?title=Алмазни_(гӀала)&oldid=10503618»