Нальчик

43°29′ къ. ш. 43°37′ м. д.HGЯO
Хӏара йаззам РУВИКИ чуьра бу — маьрша энциклопеди
ХӀокху терминан кхин а маьӀнаш ду, хьажа Нальчик (маьӀнаш).
ГӀебартойн-Балкхаройчоьнан
Республикин коьрта шахьар
Нальчик
гӀебарт.-чергаз. Налшык
кхарач.-балк. Нальчик, Налчыкъ
Сурт
Байракх[d] ХӀост
Байракх[d] ХӀост
43°29′ къ. ш. 43°37′ м. д.HGЯO
Пачхьалкх Росси
Регион ГӀебартойн-Балкхаройчоь
ГӀалин гуо Нальчик
ГӀалин гуонан куьйгалхо Ахохов Таймураз Борисович
Истори а, географи а
Йиллина 1724 шарахь
Майда 67[1] км²
Центран локхалла 512 м
Климатан тайпа тӀуьна барамера (Dfb)
Сахьтан аса UTC+3
Бахархой
Бахархой ↘239 583[2] стаг (2020)
Луьсталла 3 570 стаг/км²
Агломераци ↗ 296 736 стаг (2020)
Къаьмнийн хӀоттам гӀебартой (47,3%),
оьрсий (31,8%),
балкхарой (11,4%),
кхин берш (9,5%) (2002)[3]
Динан хӀоттам православи
Официалан мотт ГIебартойн-Чергазийн мотт, Кхарачойн-балкхаройн мотт, оьрсийн мотт
Идентификаторан терахьаш
Телефонан код 8662, 88662
Поштан индекс 360000 — 360904
ОКАТО 83401000000
Кхин
Йочанийн барам 550—750 мм/шо
ГӀалин де 1 сентябрь
СовгӀаташ Даймехкан тӀеман 1-ра даржан орден
admnalchik.ru
Картин тӀехь
Нальчик картин тӀехь
Нальчик
Нальчик картин тӀехь
Нальчик
РУВИКИ.Медиа логотип Медиафайлаш РУВИКИ.Медиа чохь

Нальчик — ГӀебартойн-Балкхаройчоьнан коьрта шахьар. Бахархой — 265 266 леррана 2012 шарахь.

«ТӀемлойн сийн гӀала».

Физикин-географин амал

Номинал 10 сом йолу Российн Банкан иэсан нахарт (2014)
ГӀалин Долинск кӀоштара телебӀов гар

Географин хьал

Нальчикера лаьмнаш чӀогӀа хаза ду — къовладелла хьаннашца, уьш сийна, хьийзина ду, ткъа гурахь, йаьлла цӀе санна, цӀарул-цӀен.

— Иван Василенко[4]

Геоморфологин агӀора гӀалин вай буьйцу мохк лору, лоха ламанан кӀажошкара таьӀна арене дехьайолу меттиг санна. Къилбехьара кӀоштан доза ду Хьаннийн даккъийн раьгӀнашца, церан локхалла йу 800—1000 метр хӀордан тӀегӀан тӀера. ГӀалин чура уггаре лекха меттиг йу Нартия лам 999,8 метр хӀордан тӀегӀан тӀера. Хьаннийн дукъан къилбаседехьа тӀелетта гунаш долу меттиг, иза хедийна дуккха а эркаша а, боьранаша а. Айаелла меттигаш кӀеда а, шера а йу. Лаьмнийн кӀажойн локхаллин юккъера барам бу 550—700 м хӀордан тӀегӀанал лакхахь. Ламан кӀажош цхьаьнаэшшара дехьадовлу ГӀебартойн арене, цунна тӀехь ду гӀалин коьрта дакъа[5].

Нальчик лаьтта республикин юккъерачу декъехь, иштта цӀе йолчу Нальчик эркан (Теркан майда) шинне а бердан тӀехь, 43°29' шораллехь а, 43°37' дохаллехь а. ГӀалин гуонан майда — 131 км2, царех Нальчик гӀалин латтанаш — 67 км2.

МСК (москохан хан)

Нальчик лаьтта москохан хан). UTC хан дӀасататтар хуьлу +3:00[6].

Лелочу хенаца а, географин дохаллицаделкъе Нальчикехь хуьлу 12:06.

ГӀала лаьтта республикинломан кӀажошкахь. Малхбухехьа а, къилбехьа а, малхбалехьа а раьгӀнаш йу Хьаннийн дукъан къилбаседа басен. Дукъан къилбехьа Ӏункара берд бу, ткъа къилбаседехьа легӀана берд бу, цуо лан кепара гуо бо Нальчик гӀалин кхаа агӀора. Хьаннийн дукъан гунаш кӀеда а, шера а ду. Хьаннийн дукъан къилбаседехьа тӀелетта йу ГӀебартойн акъарин къилба-малхбузен йист, цуьнан рельеф тулгӀенашца таьӀна йу къилбаседехьа. ГӀалин дозанара юккъера локхаллаш хӀордан тӀегӀанал 512 метр йу. ГӀалин уггаре лекха меттиг йу Большая Кизиловка лам (849 м.), цуьнан локхалла минимум охьайолу гӀалин къилбаседехь 420 метр тӀекхаччалц.

Цхьа дохалла я цхьа шоралла йолу яккхийн гӀаланаш
Къилбаседе: Арзамас, Нижни Новгород
Малхбузе:
Сочи
Сараево
МагӀсель
Торонто 		Brosen windrose-ru.svg Малхбале:
Грозный
Алма-Ата
Урумчи
Саппоро
Къилбе: Боржоми, Мосул, Сана, Морони

Гидрографи

ГӀалахула чекхдолу гӀалин цӀе йолу эрк Нальчик, ткъа кхин а эркаш Шалушка (гӀалин къилбаседа-малхбузехь) а, Декъа Шалушка (гӀалин малхбузехь) а. Нальчик эркан тогӀица гӀалин паркахь лаьтта 4 Ӏам, царех уггаре боккханиг бу Хьалхара Ӏам а, БоьалгӀа (Курортан) Ӏам а. ГӀалин къилбехьа лаьтта масех сунт бина Ӏам, уьш леладо Нальчик эркан хи цхьанаэшшара охьадаийтархьама. Кхин а гӀалин латтанаш тӀехь ду 18 тайп-тайпана дарбане физикин-химин хӀоттам болу хьост. Дерриг схьаэцчахь гӀалин латтанаш хих Ӏабна ду. Лаьттан бухара хиш дохку 3—5 метр кӀоргехь. Нальчик эрк – цхьаъ бен йоцу баьццара аса йу гӀалин лахара а, лакхара а дакъош доьхку.

Экологи

Нальчик гӀала-курортан экологин хьал дерриг схьаэцчахь дика ду. ГӀалин латташ тӀехь йоккха гӀала бехъен предприяти цхьаъ бен йац — ЙАЮ «Гидрометаллург»[8], цуо доккху вольфраман ангидрид а, молибденан концентрат а. Масех шо ду республикин Ӏаламан ресурсийн а, экологин а министралло заводан болх сацабе боху, суьдан къийсамаш дӀабоьлхуш бу[9].

Климат

ГӀалин климат ламанан кӀожан зонера йу. Коьрта Кавказан дукъ дикка герга хиларо хаъал Ӏаткъам бора гуонахьара латтанашкара климат ярна. Климат ярехь ладаме роль ловзайо лаьмнаша шийла хӀаваъ кхаа агӀора чу ца даийтаро. Амалех башхалла йу дийнахь-бусий техка хӀаваан температура, иза алсама хаало аьхкенан заманахь. И башхаллаш йоьзна меттигерачу лаьмнех а, тогӀенан мехех а (ламанан бризаш). ХӀаваан температурин юккъера гайтамаш техка +25°…+28° июлехь, −3°…-5°С январехь. ХӀаваан шеран юккъера температура 9,6°С йу. Уггаре лакхара хӀаваан температураш хаало июл чекхболуш, ткъа уггаре лахара — январан чеккхенгахь а, февралан юьххьехь а. Тарло йохъяла +15°С а, кхин сов а хиллалц. Йочанийн шеран юккъера барам 600 мм гергга бу. Дустаран тӀуналла цхьаьна эшшара йац. ТӀуналлин шеран юккъера барам 78 % кхочу, максимум хуьлу Ӏаьнан заманахь 85-86 %, минимум — аьхка 68-69 %. Шарахь мох алсама хьоькху агӀонаш йу къилба-малхбузен, малхбален, къилбаседа-малхбален.

Нальчикан климат
Гайтам Янв. Фев. Март Апр. Май Июнь Июль Авг. Сен. Окт. Нояб. Дек. Шо
Юккъера максимум, °C 1,6 2,7 7,3 15,5 21,2 24,9 27,2 26,9 22,0 15,7 8,6 4,1 15,1
Юккъера температура, °C −2,5 −1,7 2,7 9,5 15,2 18,9 21,4 21,0 16,1 10,3 4,3 −0,1 9,6
Юккъера минимум, °C −6,5 −6 −1,8 3,6 9,2 12,9 15,6 15,1 10,2 4,9 0,1 −4,2 4,4
Йочанан норма, мм 36 36 43 63 85 100 81 72 60 53 48 47 724
Хьост: Worldweather.org

Этимологи

ГӀалин цӀе схьайаьлла Нальчик гидронимахтюркийн жима даран формант чик — «жима лан»[13].

Истори

Коьрта йаззам: Нальчикан истори

ГӀап йиллар

Нальчик гӀап йиллина инарла Ермоловс 1838 году, преобразовано в слободу в 1871 году, в которой тогда проживало 3,5 тыс. человек[15]. 1871 шерера 1901 шо кхаччалц, эвлан бахархой тӀекхийтира 5096 стаге кхаччалц.

Советийн мур

Нальчикан гӀалин статус елира 1921 шеран 1 сентябрехь.

Нальчикан-Орджоникидзен операци (1942)), гӀала дикка йохийра. элеваторан гергахь хӀоттийна иэс – танк Т-34; мохкбовзаран музей йолчохь иштта хӀоттийна йоккха топ; № 9 йолу юккъера ишколан кертахь, цу чохь тӀом болуш дарбанан цӀа хилла, шина салтийчун кешнаш ду. Нальчик мукъайаьккхина Чоьхьара Кавказан фронтан Къилбаседа тобанан 37-гӀа эскарша ГӀебартойн-Балкхаройн партизанашца цхьаьна.

БӀаьхойн сийнан гӀала» сийлахь цӀеран грамота яларан церемони. 2010 шеран 4 май.

ГӀала оккупацера мукъайоккхушехь иза меттахӀотто йолийра. Хьеран комбинат а, жижиган комбинат а сихха сурсаташ арахеца йолаелира. Прохладни декъехь. ГӀебартойн драмин театро, дӀайиллира филармони, болх бан болийра ишколаш а, дарбанан кхолламаш а.

Машаре дахар меттахӀоттор дохийра махкахдаьккхира. 14 шалон тӀехь башха мухажираш дӀахьовсийра цӀерпоштнекъан Нальчик станцера хан билгалаяккъанза Кхазакхстане а, ГӀиргӀазойчоь а.

ГӀалин бу нисбина урамийн маша, коьртаниг 1950—1970-гӀа шерашкахь тӀекӀела дина дахаран а, административан а гӀишлош йолуш. 1960—1970-гӀа шерашкахь Нальчик тойира 1966 шарахь тӀеэцначу гӀала-курорт статусца йогӀу керла инарлин планаца. ГӀалин гӀишлошъйаран къаьста башхалла йара тӀекӀела дина цӀенош долчу коьрта урамашна йукъахь дийна долара хӀусамийн куьпаш йисар, дукхаха ерш царех революцел хьалха йина а йолуш. Уьш лечкъийнача санна хуьлу, коьрта урамийн хазалла ца яйархьама.

массашкахь гӀиттарш. ГӀовттаран бахьна хилира Центран базарахь даьржина эладиташ милицин тӀетовжаран меттигехь йукъараллин низам дохийна лаьцнарг вийна аьлла. Гулъелла тоба меттиган гӀишлонна чу а лилхина, мукъа ваьккхира лаьцнарг. Амма «байарх» эладиташ даьржаш дара. Оцу дийнахь тобано масийттаза штурмаца йоккхура декъан милиционеран чоь, тӀаьххьара иза вийра. ГӀалин а, республикин а Ӏедалан агӀора соббаре хила боху кхайкхам, ткъа иштта гӀалин гарнизонан тӀеман гӀуллакххойн низам меттадалоран ницкъаша жамӀ ца дира. ГӀиттамаш ца севцира сарахь бен. Зуламан жоьпалле озийра 30 гергга стаг, царна йукъара кхаанна тоьпаш тохаран кхел йира[16].

1983—1999 шерашкара Нальчикан хӀост

1980-гӀа шерашна йукъахь гӀалин дахарехь цуьнан тӀаьхьара истори бигалайаьккхина цхьацца хиламаш а, тенденцеш а хилира. ТӀехула хьаьжчи дика хьал делахь а, гӀалахойн бахамехь цхьа могӀа баланаш дара. Масала, гӀалин чура автобусан хаам раж йолуш бацара, автобусийн парк тишъеллера, гӀалин дукхаха долу некъаш, йисташкахула дерш муххале а, силаман некъ биллина дацара я гуттаренна а аьхкина дара коммуникацеш тоеш хиларна, ткъа иза дахлора беттанашкахь. ГӀалахь телефонаш тасар чӀогӀа ледара дара, долара гӀишлош йолчу декъехь муххале а. Коьрта базар лорура дикка боьха меттиг — нехаш, махлелоран могӀанаш лартӀахь дацара.

Тахане

1990-гӀа шераш доладелла, В. М. Коковн мур аьлла. Августан путч йолуш Кхеташонан ЦӀийнан хьалха гулбелчара Ленинан иэс дӀаяккхар тӀедиллира. Иза дӀайаьккхира. Нальчиках хуьлу ГӀебартой-Балкхаройчоьнан Республикин коьрта шахьар. ГӀалахь хӀиттайо ерриг ша йолчу Федерацин субъектан Ӏедалан институташ.

Кавказан ламанан къаьмнийн конфедерацин (КЛКъК) президент Ю. Шанибов Ӏедална мукъа ваккхар тӀедилларца, чекхъелира республикин куьйгалхошка дарж дита бохучу кхайкхамашца. Республика тӀеман гергахь йара. Дерриг доладелира РФ инарлин прокуратура векалша Кавказан къаьмнийн конфедерацин президент волу Шанибов Юрий сацаварца (сацавар доьзна дара цуьнан КЛКъК омарца, цуо тӀедуьллура Конфедерацин берриг тӀемлойн кхолламашка гуьржийн-абхазин тӀом болабаларан хьолашкахь, цигахь КЛКъК Абхазин агӀо лецира). Республикин куьйгалхой, Нальчикера хиламаша Ӏедал схьадаккхарх шекдаьлла, йухабевлира, дош делира Шанибов мукъа воккхуш гӀолаца, хенал хьалха парламентан харжамаш бан, Харжаман комиссеш карлаяха, кхин а.

В. М. Коковс кхайкхина санаторешкахь а, садаӀаран хӀусамашкахь дӀатарбира Нохчийчуьра мухажираш. Ерриг курортан зона а, гӀалин парк а сецира, ерриг аьлча санна гӀалин Ӏедалан карара евлира.

Цуьнца цхьаьна, республикехь дахаран тӀегӀа йоьжна хиларе, белха меттигаш ца хиларе, алапа схьа ца дараре хьаьжна ца Ӏаш, республикехь политикин хьал цхьаьна эшшара дара.

ГӀалин паркера Трек Ӏам
Сосруко»

1997 шо Нальчикан беркате деира. ГӀалин Ӏедал гӀерта гӀала хазъян. Хийцам бина «Горзеленхоз» трест йолаелира жигара белхашца гӀала кечъян, гӀала а, гӀалин парк а сенъян. Оцу белхо билггала цхьа жамӀ дира. Бинчу балхо, болх беш йоцу промышленностан предприятеш таро йира Нальчикан 1997-гӀа шарахь 3-гӀа меттиг, 1998-гӀа – 1-ра меттиг, 2003-гӀа – 3-гӀа меттиг, 2007-гӀа 3-гӀа меттиг йаьккхира Ерригроссийн къовсамехь «Уггаре беркате йина Российн гӀала» 1 категорин гӀаланашна йукъахьРоссийн Федерацин Правительствон № 1203 йолу сацамца Нальчик гӀалах йина федералан маьӀнин курорт[17].

2005 шеран октябрехь гӀалин тӀелетира бусалба тӀемлой. Кхин цкъа а гӀалин тӀелетира, жимачу масштабехь, 2011 шеран февралехь.

СовгӀаташ

2010 шеран 25 мартехь Российн Федерацин Президентан омарца йелла Россий Федерацин сийлахь цӀе «ТӀемлойн сийн гӀала»[18].

««Российн гӀала» Къоман харжам-2017» проектан гуранчохь Нальчик мехкан пхеа уггаре дика гӀаланашна йукъахь ю[19][20].

Дин

Ислам

ГӀалин дукхаха болу бахархой хьанафийн мазхӀабехь а бу.

ГӀалахь болх беш бу 9 бусалбанийн кхоллам а, исламан йукъарадешаран йукъ а[21].

  • Юккъера жамаӀатан маьждиг
  • Меттигера бусалба динан кхоллам «Ар-Райян»
  • Меттигера бусалба динан кхоллам «Ислам»
  • Меттигера бусалба динан кхоллам «Мансур»
  • Меттигера бусалба динан кхоллам «Нур»
  • Меттигера бусалба динан кхоллам «Рохсджинада»
  • Маьрша Эвла кӀоштан меттигера бусалба динан кхоллам
  • Ламанан кӀоштан меттигера бусалба динан кхоллам
  • Искож кӀоштан меттигера бусалба динан кхоллам

Керсталла

Керсталла — даржарца шолгӀа дин ду гӀалахь. Оьрсийн православин килс йоцург, гӀалахь йу кегийра йукъараллаш Эрмалойн асхьабийн килсан, Гуьржийн православин килсан, католикийн килсан (йукъараллин йукъахь — Сийлахь Иоаннан йукъаралла декъахой)[22], протестантийн.

ГӀалахь болх беш бу масех керсталлин кхоллам:

  • Мария Магдалинин асхьабийн килс[23]
  • Преподобни Симеон Столпникан килс[24]
  • Инжийлан керста-баптистийн килс
  • Католикийн йукъаралла[25]

ЯхӀудийн дин

Хьалха гӀалахь ехара йоккха ламанан жуьгтийн диаспора йара. Амма 1990-гӀа шерийн юьххьехь доккхаха долу церан дакъа кхелхира Исраиле. 2010 шеран бахархой багарбаран хаамашца, гӀалахь висира 1000 гергга жуьгти.

ГӀалахь йу болх беш йолу ламанан-жуьгтийн килс (синагога).

Массийн хаамийн гӀирсаш

ГӀалахь дӀакхайкхош йу 11 телестанци а, 7 радиостанци а. Ретрансляцин бӀов лаьтта курортан зонехь. Кхин а шуьйра кхиина бу кабелан дӀакхайкхаран маша «Зодиак»DVB-T2 стандартехь 34 телевизионан дӀакхайкхоран каналашна тӀехь[27]

Телевизион

Радио

Газеташ

  • Адыгэ псалъэ
  • Къилбехан газет
  • Ламанхо
  • Зама
  • Карара кара
  • ГӀебартойн-Балкхаройн бакъдерг
  • Нальчик
  • Республика 07
  • Къилбаседа Кавказ
  • Синдика Информ
  • Советийн кегийрхой
  • ХӀун? Стенгахь? ХӀун доьху? Нальчик

Физкультура а, спорт а

ФК «Спартак-Нальчик»

Коьрта йаззам: Спартак-Нальчик

Футболан клуб «Спартак-Нальчик» кхоьллина 1935 шарахь. ЦӀера матчаш ловзу «Спартак» стадион тӀехь. Российн чемпионатан Премьер-лигин командашна йукъахь левзира 2006 шарахь дуьйна. 2011/2012 шеран жамӀашца клубо тӀаьххьара 16-гӀа меттиг йаьккхина, лакхара дивизион йита йийзира. ХӀинца клуб ловзуш йу ПФЛ 1 тобанехь. Премьер-Лигера уггаре баккхий кхиамаш — 6-гӀа меттиг 2010 шарахь, ткъа кхин а 2007/08 шеран Российн кедан чийрикфинале ялар.

ГӀалахь бина а, беха а гӀарабевлла бахархой

Бинарш Нальчикехь:

  • Гейм Андрей Константинович (Andre Geim) — советийн, нидерландийн, британин физик. Лондонан паччахьан йукъараллин декъахо. Физикин Нобелан совгӀатан лауреат.
  • Залиханов Михаил Чоккаевич — Социалистийн къинхьегаман турпалхо. РӀА академик.
  • Кишев Мухьадин Исмаилович (Muhadin Kishev) — советийн, российн, испанин исбаьхьалча. ССРС исбаьхьалчийн бертан декъахо, Российн исбаьхьаллин академин бакъволу декъахо, Российн Федерацин говзаллин хьакъ долу гӀуллакххо, Дуьненайукъара исбаьхьалчийн бертан декъахо, Оьрсийн исбаьхьалчийн ассоциацин декъахо Лондонехь, Европин исбаьхьаллин академин декъахо Бельгехь.
  • Молодожанин Леонид Григорьевич (Leo Mol, Лео Мол) — советийн а, канадин а исбаьхьалча, скульптор, витражист, мозаичист, суртдиллархо. Паччахьан канадин исбаьхьаллин академин декъахо.
  • Франкль Феликс Исидорович — австрин а, советийн а Ӏилманча, математик, физик, аэродинамик. Техникин Ӏилманийн доктор, физикин-математикин Ӏилманийн доктор, Артиллерин Ӏилманийн академин декъахо-корреспондент, ССРС Къоман теоретикин а, прикладан а механикин комитетан декъахо.
  • Хапов Заур Залимбиевич — советийн а, российн а футболист, кевнахо

Галерей

  • Шогенцуковн урам гуьйренан чеккхенгахь

    Шогенцуковн урам гуьйренан чеккхенгахь

  • Бертан майданера фонтанаш

    Бертан майданера фонтанаш

  • Мали Кизиловка лам тӀера Нальчик гар

    Мали Кизиловка лам тӀера Нальчик гар

  • Черма. ГӀалин коьртачу сийлаллех цхьаъ

    Черма. ГӀалин коьртачу сийлаллех цхьаъ

  • Ӏа Нальчикехь

    Ӏа Нальчикехь

  • ГӀалин паркехь

    ГӀалин паркехь

Билгалдахарш

  1. ↑ "Регионы России. Основные социально-экономические показатели городов". 2012 г. ТӀекхочу дата: 2013 шеран 12 ноябрь.
  2. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 24 апрель. Архивйина 2020 шеран 24 апрелехь
  3. ↑ Этнокавказ. къаьмнийн хӀоттам КБР по переписям 1897-2002. ТӀекхочу дата: 2011-7-30. Архивйина 2011 шеран 23 августехь
  4. ↑ Римма Кроник. «Горы Нальчика очень красивы» 3. Кабардино-Балкарская правда (2010 шеран 15 июль). ТӀекхочу дата: 2011 шеран 4 май. Архивйина 2011 шеран 23 августехь
  5. ↑ Паспорт города Нальчика.
  6. ↑ Федеральный закон от 03.06.2011 № 107-ФЗ «Об исчислении времени», статья 5 (2011 шеран 3 июнь).
  7. ↑ Время в Нальчике, Кабардино-Балкарская Республика, Россия. Сколько сейчас времени в Нальчике. dateandtime.info. ТӀекхочу дата: 2017 шеран 19 октябрь.
  8. ↑ ОАО «Гидрометаллург»
  9. ↑ Выбросы гидрометзавода являются одной из основных экопроблем КБР.
  10. ↑ 1 2 Цитатийн гӀалат: <ref> тег нийса йац; кху Апажев тIетовжаран йоза йаздина дац
  11. ↑ Апажев М. Л., Коков Дж. Н. Кабардино-черкесско-русский словарь. Около 27 000 слов / Под ред. доктора филологических наук Б. Ч. Бижоева. Нальчик: «Эльбрус», 2008. С. 331
  12. ↑ Суюнчев Х. И., Урусбиев И. Х. Русско-карачаево-балкарский словарь. Около 35 000 слов. Москва: «Советская энциклопедия», 1965. С. 432
  13. ↑ Поспелов, 2002, с. 282.
  14. ↑ viktorkotl. КАК НАЛЬЧИК ПОСТАРЕЛ ЗА ДЕНЬ ПОЧТИ НА ВЕК. ТӀекхочу дата: 2017 шеран 3 ноябрь.
  15. ↑ А. С. Кабанов. -->Нальчик - столица советской Кабарды : краткий историко-экономический очерк. — Кабардинское гос. изд., 1950. — 188 с.
  16. ↑ Нальчик 2000. История города. Суббота, 13 июля 1968 года, Центральный рынок. ТӀекхочу дата: 2011 шеран 30 август. Кху чуьра архивйина оригиналан 2012 шеран 22 декабрехь
  17. ↑ 1 2 Нальчик 2000. История города. Нальчик в конце 20 века. ТӀекхочу дата: 2011 шеран 30 август. Кху чуьра архивйина оригиналан 2012 шеран 21 декабрехь
  18. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 25 марта 2010 года № 340 «О присвоении городу Нальчику почётного звания Российской Федерации „Город воинской славы“». ТӀекхочу дата: 2011 шеран 30 июль. Кху чуьра архивйина оригиналан 2011 шеран 22 июнехь
  19. ↑ Нальчик назвали одним из лучших городов России.
  20. ↑ Владикавказ и Нальчик вошли в топ-10 городов-символов России.
  21. ↑ Мусульманские организации города Нальчик.
  22. ↑ Communauté Saint-Jean. Nalchik. Paroisse Saint Joseph, diocèse de Saratov. ТӀекхочу дата: 2015 шеран 20 декабрь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2016 шеран 15 апрелехь
  23. ↑ Собор равноапостольной Марии Магдалины // Православные святыни Кабардино-Балкарии
  24. ↑ Собор преподобного Симеона Столпника // Православные святыни Кабардино-Балкарии
  25. Wayback Machine
  26. ↑ Информация о вещании в городах России и стран СНГ. Нальчик. ТӀекхочу дата: 2011 шеран 30 август.
  27. Wayback Machine

Литература

  • Поспелов Е. М. Географические названия мира. Топонимический словарь / отв. ред. Р. А. Агеева. — 2-е изд., стереотип. — М.: Русские словари, Астрель, АСТ, 2002. — 512 с. — 3 000 экз. — ISBN 5-17-001389-2.

Хьажоргаш

Хьост — «https://ce.ruwiki.ru/w/index.php?title=Нальчик&oldid=10543218»