ГӀурбан Ӏид
| Курбан-байрам | |
|---|---|
 | |
| МаьӀна | хьажа дехкар |
| Даздо | Бусалбанаша |
| Терахь | 10 зуль-хьиджа |
| Даздар | Маьждиг |
| Ламасташ | Ӏидан ламаз, гӀурба дер |
 Медиафайлаш РУВИКИ.Медиа чохь | |
|
Жайнаш а, законаш а
      
|
Курба́н-байра́м[1][2][3] йа Ӏид аль-адхьа (Ӏаьр. عيد الأضحى — гӀурбанан Ӏида) — исламан Ӏида, хьаьжа чекхдаларца доьзна ду, даздо Марханаш даьстина 70 де даьлча, Зуль-хьиджатан 10-гӀа дийнахь ИбрахӀима гӀурба дийначу дийнахь. Терахь тайп-тайпана хила тарло григорийн рузманца тайп-тайпанчу махкахь.
Схьадалар
Къуръанца, Жабраил малик деина ИбрахӀимна гӀенаха, АллахӀан омар дӀаделла кӀантана гӀурбанна урс хьакха аьлла. Къуръан чохь кӀентан цӀе йаьккхина йац, амма дийцаршкахь даиман а воккхаха волу кӀант — ИсмаӀил вуьцу. Бусалба динан дийцаршна дуьхьала Инжилехь (Товратехь) вуьцу ИбрахӀиман кхин кӀант Исхьак[4]. ИбрахӀим вахара Мина атагӀа, хӀинца Макка лаьттачехь, кечам бан волавелира. Цуьнан кӀант, иза хууш вара, дуьхьало ца йора, амма велхуш дуӀанаш дора, хӀунда аьлча дас а, АллахӀа а бохучуьнга ладугӀуш вара. Амма иза зиер дара АллахӀегара, гӀурбанна урс хьаькна даьлла хетачу хенахь, АллахӀа дина урс ца леташ ИсмаӀилан дилхах. ГӀурба хийцира ка а баийтина Жабраилега, ткъа ИбрахӀиман совгӀат дира кӀант дийна висарца.
ЦӀе
Ӏаьрбийн маттара цу дезчу дийнан цӀе — ГӀурбан де (Ӏаьр. عيد الأضحى ‘Īd ’al-’Aḍḥā), гочдича гӀурбанан дезде »[5]. Оьрсийн маттахь чӀагӀъелла Курбан-байрам цӀе (дуьххьара хьахийнарг Никитин Афанасий ву - курбанть-багрямъ). Цу цӀеран хьалхара дакъа схьадаьлла Ӏаьрбийн маттара курбан бохучу дашах, сагӀа даккхаран маьӀна долуш (кхечу кепара Ӏаьрбийн маттахь забих олу), ткъа шолгӀа дакъа ду тюркийн маттара байрам бохучу дашах, деза де бохучу маьӀнехь[6]. Иштта олу цунах тайп-тайпанчу меттанашкахь, уггаре а хьалха шаьш тюркийн меттанашкахь. Дукха хьолахь, байрам бохучу дешан меттана гӀоьналлин дош ( Ӏаьр. عيد — праздник) леладо.
Бусалба ламастехь Къурбани бохург ду адам Далла герга вуьгуш долу дерриге а хӀума, ткъа дезчу дийнахь хьайбанаш гӀурбанна дайаран ламасто гойту Деле кхайкхам бар[7].
Чулацам
ГӀурбанан дезде Маккахь хьаж даран чаккхе йу. ХьаьжцӀа баьхкина нах Ӏарафат лам тӀе хьалабовлу, ткъа гӀурбан дийнахь цара тӀулгаш кхуьйсу, тӀаваф а до (КаӀбатна гонаха ворхӀазза гуо баккхар)[8].
Ӏидан терахьаш
Бусалба нехан рузма 12 беттан баттахь лаьтташ йу, 354 гергга де ду цу чохь, иза 10 йа 11 де кӀезиг ду малхан шарел. Цу бахьанца бусулба динан дезденаш хӀора шарахь хийцало григорианан рузманца дуьстича.
ГӀурбан Ӏийдан нийса хан меттигерчу Ӏадатех йозуш йу: дукхахйолу пачхьалкхаш лелайо СаӀудийн Ӏаьрбийчоьнан Лакхарчу кхело билгалйаьккхина хан, ткъа цо хьесап до жимма хьалха стиглахь бутт гуш хиларе хьаьжжина[9]. Бангладешехь а, ХӀиндойчохь а, Пакистанехь а СаӀуда Ӏаьрбийчоьнан сацам тӀе ца оьцу, Баттана тӀехь тергам йозуш йоцуш, шаьш дӀахьо, цундела цхьадолчу шерашкахь цигахь ГӀурбан де даздо кхечу дийнахь (2017 шарахь дисинчу шерашкахьчул цхьа де тӀаьхьа дуьненан)[9].
ГӀурбан Ӏийдан хьалха долчу дийнах Ӏарафат де олу. Оцу дийнахь хьаж деш болу хьаьжой Ӏарафатан тогӀи чохь хуьлу. Оцу дийнахь марха кхабар дика ду массо а бусалба нахана, хьаьжой боцучарна[10][7].
Даздар
ГӀурбан де даздечу хенахь бусалба наха дуьззина лийчар а, цӀена а, даздарийн духар а лело деза. Цара даздарийн такбир доьшу: «АллахӀу акбар, АллахӀу акбар, АллахӀу акбар лаилахӀа илла ЛлахӀу ва-ЛлахӀу акбар, АллахӀу акбар ва-ли-ЛлахӀи-л-хьамд. АллахӀу акбар, АллахӀу акбар, АллахӀу акбар. «АллахӀу акбар кабир ва-лхьамду-ли-ЛлахӀи касир ва-субхьяна-ЛлахӀи букратан ва-асийла»[11]. Ӏуьйранна маьждиге воьдуш такбир юха дан деза.
Маьждигехь 1идан ламаз до, цул тӀаьхьа хьехам, хутӀба доьшу. Дукхахьолахь иза дӀадолало Дела а, Мухьаммад а тасбихьдарца, цул тӀаьхьа дуьйцу хьаж даран схьадалар а, гӀурбан маьӀна а.
ГӀурба
ГӀурба хила тарло ка я уьстагӀ. ГӀурба динарг лаххара а 6 бутт болуш, могуш-маьрша, цхьана а кепара сакхт доцуш хила веза. Нагахь санна ахча аьтто белахь, дика хир ду хӀора стагана цхьа уьстагӀ я ка г1урбанна бер - ворхӀ стагал сов ца волуш, амма дерриг а доьзална цхьа уьстагӀ баккха а мегар ду. Ӏадато бакъо ло веллачунна сагӀа даккха, нагахь санна цо иза дан дехна делахь. Цхьа уьстагӀ цхьана доьзална тӀера урс хьокхуКеп:SfnӀАляутдинов Ш..
Литература
- Пиотровский М.Б. Ирахим // Ислам: энциклопедический словарь / отв. ред. С. М. Прозоров. — М. : Наука, ГРВЛ, 1991. — С. 87-88.
- Курбан-байрам / Рощин М. Ю. // Крещение Господне — Ласточковые. — М. : Большая российская энциклопедия, 2010. — С. 382. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 16). — ISBN 978-5-85270-347-7.
- Курбан-байрам // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
Хьажоргаш
- Аляутдинов, Шамиль Курбан-байрам (Кратко). umma.ru. ТӀекхочу дата: 2014 шеран 28 сентябрь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2014 шеран 4 июлехь
 | |
|---|---|
| В библиографических каталогах |
| Исламехь йолу рузма |
|
Мухьаррам | Сафар | РабиӀуль-авваль | РабиӀус-сани | Джумада аль-ула | Джумада ас-сани | Раджаб | ШаӀбан | Рамадан | Шавваль | Зуль-КаӀдат | Зуль-Хьиджат |
- ↑ Курба́н-байра́м Архиван копи 2019 шеран 30 мартехь дуьйна Интернетан архив#Проекташ // Научно-информационный «Орфографический академический ресурс „Академос“» Института русского языка имени В. В. Виноградова РАН
- ↑ «Курба́н-байра́м, Курба́н-байра́ма; м. [тюркск. от араб. kurban — жертва, причастие] [с прописной буквы]. Мусульманский весенний праздник жертвоприношения.» — Большой толковый словарь русского языка. / Гл. ред. С. А. Кузнецов. — СПб.: Норинт, 1998
- ↑ «Курба́н-байра́м, Курба́н-байра́ма (мусульманск. праздник)» — Агеенко Ф. Л. Словарь собственных имён русского языка. — М.: Издательство «Мир и Образование», 2010.
- ↑ Библия: сокращение Быт неизвестно, см. список допустимых
- ↑ Что такое Ид-аль Адха? АиФ (2024 шеран 6 март). ТӀекхочу дата: 2024 шеран 11 июнь.
- ↑ Что значит праздник Курбан-байрам 2018: история, традиции. РИА Томск (2018 шеран 21 август). ТӀекхочу дата: 2024 шеран 11 июнь.
- ↑ 1 2 Аляутдинов Ш..
- ↑ Курбан-байрам-2022: что необходимо знать. Sputnik Узбекистан (2022 шеран 9 июль). ТӀекхочу дата: 2024 шеран 11 июнь.
- ↑ 1 2 Gabriele Kahlout. When is Eid al-Adha 2017? September 1 has been confirmed to be the first day of Eid al-Adha 2017, after moon sighting on August 22. (инг.). Аль-Джазира (2017 шеран 22 август). ТӀекхочу дата: 2017 шеран 1 сентябрь. Архивйина 2017 шеран 1 сентябрехь
- ↑ ас-Суюти Дж. Аль-джами‘ ас-сагыр [Малый сборник]. — Бейрут: аль-Кутуб аль-‘ильмийя, 1990. — С. 316.
- ↑ Всё о празднике Курбан-байрам. ТӀекхочу дата: 2011 шеран 9 ноябрь. Архивйина 2014 шеран 10 январехь