Алкханч

Хӏара йаззам РУВИКИ чуьра бу — маьрша энциклопеди
Алкханч
European Starling 2006.jpg
Ӏилманан классификаци
Дуьненайукъара Ӏилманан цӀе
Sturnus vulgaris Linnaeus, 1758
Ареал
сурт

     Бен баран ареал      Дийнна шарахь      Кхалхар      Интродукци - бенан ареал

     Интродукци – дийнна шарахь
Ларйен статус

Алкханч (лат. Sturnus vulgaris) — дека хьозакепарниш алкханчанин доьзалера ду, Евразин дуккху мехкашкахь дӀасадаьржина, кхин а аьттонца даржийна Къилба Африкехь, Къилба Америкехь, Австралехь, Керла Зеландехь. Европин къилбехь а, малхбузехь а дӀатарлой дахар хуьлу церан, къилбаседера а, малхбалера дӀасалела уьш Ӏаьн беттанашкахь миграции йо къилбехьа. Куц (барам, можа зӀок а, Ӏаьржа тӀемаш а) тардо Ӏаьржа шоршалчух, къаьсттина царех лаьтта тӀехула лела уьш кхисса а цалуш.

Сурт хӀоттор

[нисйе | нисйе]

Жима олхазар дехалин 20—25 см ду,тӀемаш дӀасдаржор 34—42 см хуьлу, масса 60—90 г[1][2] хуьлу. Доккха дегӀ, доца лаг а долуш[3]. ЗӀок йеха хуьлу, ира а йолуш жимма лаха чухьевзина а йолуш; дебачу шеран заманахь можа хуьлу, кхин дӀа йолу хеначохь таьӀна-боьра даьржа (зӀок бухара айсина хуьлу)[3][4][2]. Къаьстина хуьлу доккхачу Ӏаьржа шоршалех агӀонашкара зӀок тӀечӀапйина хиларца, тӀаккха а ницкъ алсам цахуьлу. БӀаьрг йист таьӀна-боьра хуьлу[3][2]. ТӀемаш доца хуьлу, дегӀа тӀера шуьйра а долуш цӀога дуткъа хуьлу[2]. Алкханч дека хенахь дегадо. Хье а, ворта а, накха а, букъ а тӀера месаш а сте а, боьрша а черан ца къаьста: Ӏаьржа месаш эчиг басахь лепа, цӀехӀо-можа, баьццара а, сийна а йа борзанан бос бетталуш[3][5]. Ӏаьнан хенахь тӀемаш буьхьера дуткъало, дегӀа таьхь дуккху кӀайн йа сира тӀеданаш хуьлу, даккхира тӀеданаш накха тӀаьхь а тӀемаш тӀаьхь хуьлу, коьрта тӀаьхь кегира тӀеданаш хуьлу[4][6]. БӀаьста тӀемаш туьлу уьш цхьаьна тайпан боьра хуьлу. ЦӀога доца ду — дохалла 5,9—6,8 см, нийса хадина санна[4][7]. Когаш цӀен-боьмаш хуьлу. Сте а, боьрша а жимма къаьста вовшех: боьрша олхазарийн накха тӀера месаш деха хуьлу, стечунна доца а долуш хаза хуьлу; боьршачеран зӀок йолалучохь сийна тӀеда хуьлу, стечеран зӀок йолучохь цӀен тӀеднаш хуьлу. Къона олхазарийн дегӀа тӀера масс къегана цахуьлу, тӀемаш буьхьера чудирзана хуьлу ира а доцуш, ира а доцуш даккхий олхазарийн санна. Киъна корний зӀок шара чохь боьра-Ӏаьржа а, Ӏаьржа а хуьлу, зӀок кӀелара сирла хуьлу[8].

Даржар

[нисйе | нисйе]

Ареал[нисйе | нисйе]

BirdLife International организацис мах хадийна карарчу хенахь олхазарш дӀасхьа даьржина йерриге а майда йу 38,4 гергга млн км² [9]. Хьалхара ареал алкханчин йу Еврази а, къилба-малхбузера Африки а агӀонашкахь. Европехь массо а меттигехь хаало, полюсан дехьара кӀоштӀашкахь доцург: Норвегин къибехьара бердйисте, Колан ахгӀайрен тӀаьхь, Уралан кӀажошкахь къилбаседехьа Архангельскан а, Мезенан а[10]. Сибрехахь бенаш до коьллийн тундрин къилбехьа, цхьайолу хенашкахь йоьду: Обан тогӀин чохь Нарыме каччалц, Енисейн тогӀин чохь Енисейска кхаччалц, Лени тогӀин чохь 61-й параллеле кхаччалц; малхбалера Байкале кхаччалц[10]. Орнитолог Рябицев Вадима билгалдоккху къилбера доза дӀасадаржаран тӀечӀагӀдо чӀогӀа техкарна: къилбаседера тайгахь а, хьуьнан тайгахь а алкханч кхочу цхьацца йолу меттагашка[1]. Ареалан къилбехьара доза чакхдолу къилбаседа-малхбалера Африкин (МагӀриб, Мисар), хьалхара а, йукъера а Азин меттигаш (Туркойчоь, Иран, Ӏиракъ, ОвхӀан, Пакистан, малхбалера а, къилбаседера а ХӀинди, Кхазакхстан, къилбаседа–малхбалера Цийчоь). Меттигера говзанчаша хаам бина къилба кӀоштӀа дехьодовлар[11].

Адамо хууш даржийна Къилба-Малхбузера Африкехь, Австралехь, Керла Зеландехь, Къилбаседа Америкехь. 1862 шарахь долира тӀелаца алкханчин жут Австралехь а, Керла Зеландехь а, церан коьрта Ӏалашо йуьртбахаман зие цадайта. XX бӀешарахь олхазар дика дӀатарделла деха шинне пачхьалкхехь. Австралехь алкханч дуккху дӀасадаьржина континетан малхбузен агӀора, иштта Тасманехь[12][13].

XIX бӀешеран шолгӀа декъехь масехазза хьевсира алкханч даржо АЦШ махкахь: масала, 1873 шарахь а, Цинциннати а, 1889 (кхин болу хаамашца, 1891) шарахь орегонера Портленде[14]. Исторехь олхазарийн гӀардалар хилла нью-йоркан Йукъера паркехь«Америкин акклиматизацин йукъараллин» коьрто орнитолога-йезархочо Юджин Шеффелин (Eugene Schieffelin) тешира гӀалара Ӏедал, Шекспир Уильяма белхашкахь хьахина долу олхазарш, садоӀа меттехь хиларна америкин йукъаралла сийлахь хилар[комм 1][15]. 1890 шарахь Шеффелин маьрша йаьхна 80 алкханч, шо даьлча кхиъ 40 маьрша йаьхна. Орнитолога хьесап дора, олхазарш паркехь дехаш хиларна, делахь а уьш сихха дӀасдаьржира континентан дукхаха долу декъехь, мостагӀалла цалелош хьалхалера тайпанаш йукъара дехира[15][16]. Карара хенахь алкханчаш Къилбаседера Америкехь 200 млн ду[14], уьш дӀасадаьржна тӀехйокха махкахь къилбера Канадера къилбаседера Мексике а, Флориде кхаччалц[17].

1897 шарахь къилбан африкин политико Родс Сесила Кейптаун гонахьа дӀахицира Ингалсчуьра деана долу масийтта олхазар. ТӀедогӀу бӀешо йуккъе кхаьчча олхазарш чӀогӀа даьржира Капан областехь, дӀасадаьржинера Клануильяман къилбаседехьа, Порт-Элизабетан малхбале кхаччалц, къилбаседа-малхбалехьа Йоханнесбурге кхаччалц[18]. Цул совнах Къилба-Африкин республика йоцуш, алканчаш кхаьчна Намибе (Ораньемунде) а, Лесото а[19]. XX бӀе шарахь Къилба Америкехь гучудаьлла алкханч: 1949 шарахь Венесуэлехь Маракайбо Ӏоман уллехь[20], 1987 шарахь Аргентинехь Буэнос-Айресехь[21][22]. Нагахь хьалхарчу меттигехь алкханчаш сиха йайнехь, шолгӀачу меттигехь жима меттигара тоба йан йелира цаьрга, церан ассоциаци йара оьздангаллин дийначу дитташца Tipuana tipu[21][22].

Деха метигаш[нисйе | нисйе]

Олхазарш лекха лаьмнаш тӀаьхь духьал цакхета, уьш хин уллехь деха. Церан кхача шорта бецаш йолу меттигехь, дина йалташ долучехь а хуьлу . Барт хилла деха йуьрташна йистошкахь, фермина а, дожийлашна а, гӀалин дозанехь паркана а, лесопаркана а аллейашкахь дуккха а дитташ долчахь. Деха хӀурд бердаш йистехь уьшалашна йистехь, наггахь йеса меттигашкахь, нилха хьуьнхахь йа буц-аренашкахь. Йуьртабахаман латтанаш тӀехь хуьлу, байданаш тӀехь, гольфах ловзу аренашкахь, кхечу спортан ловзарш дӀахьочу меттигашкахь. Дебачу хеначохь цаьрна оьшу дӀакъевлина меттигаш шайна бен бан (масала, дечиган хар, гӀишлойн терахьаш йа куьйга йина объекташкахь) мелла а уьллехь даьржана Ӏаламанна[23]. Йерриг хьаннаш йолу меттигехь а, иштта йеса буц-аренашха, къаьхка[24]. Кавказехь дуьхьалкхиета 1850 м, Швейцарехь 1500 м, в Гималайхь 2500 м хӀордан тегӀала лахахь[23].

Терахьаш а, трендаш а[нисйе | нисйе]

BirdLife International кхолламо мах хадийна, алкханчийн дуьненчура йукъара барам 150 млн ду (2017 шеран хаамашца)[25]. Къилбехьара Африкехь алкханча даьржна XIX бӀешерал тӀаьхьа, церан барам 2007 - 2017 шерашкахь дикка лахбелла, ткъа ареал шорйелла[26].

Вокализаци[нисйе | нисйе]

Ма-дарра алкханч декаран кийсиг
Дека алкханч

Тайп-тайпана декар хуьла, шок а локха[23][1]. Массо а говзанчаша алкханча тӀехдика деканиг ду аьлла[27][1][4][2].

Алкханча атта дула кхин долу олхазарий декаран санна шашах аьзнаш а дохуш. Советийн орнитологаш Алексей Мальчевский а, Юрий Пукинский а, алкханчи амалаш Ӏамайо Ленинградера а, Ленинградан областера а, 23 кепара хуьлу аьзнаш имитации йеш, цаьрна йукъахь дуккхаха дерш хуьлу белобровик, чечевица, иволга, йоккха къорза хенакӀур[28]. Алкханчи хьуьнар кхин долу дека олхазарийн имитации йан а хаар доцуш, кхин а жӀаьлех лета, пхьидарчех йека.

Боьрша алкханчин декаран структура чолхе а, ша кепара хуьлу. Олхазаро мосуьйттаза цхьатерра мукъам олу, кхин дӀа цасацош мукъам хуьйцу, наггахь б\останехьа къаьсташ хуьлу хьалхарчех. ХӀора а декаран дакъа мосийтта аьзнийн лакхалла йолуш хуьлу. Йух-йуха декар мелла а къаьстина хуьлу хьалхарчих. Боьрша алканча дийнна шарахь дека, уьш дӀатоь туьлучу муьрехь{sfn|Jenkins & Adret-Hausberger|1988}}. Стениг мелла а кӀезга дека, боьршаниг санна тайп-тайпана декар а доцуш. Боьрша алкханча аьхканан чакхенгахь дукха цадека, стениг дист цахуьлу бенчохь тӀаьхе кхоллайелча[23]. Захло дан барт бечу хеначохь боьрша алкханча саца а цасоцаш дека, наггахь тӀемаша а дегош, лаг тӀера месаш г\овтту стен алкханчин бенан уьллехь[2].

Декарал совнах алкханчо масийтта тайпа аз до. Синтем байна олхазар кӀеда – мерза аьзнаш олу «чррррр».

Миграци[нисйе | нисйе]

Алкханчаш кхелхачу хенахь

Кхалхаран тӀегӀа тайп-тайпана хуьлу климатин а, йалтин а хьелашка хьаьжжина[29]. Малхбуза а, Къилба а Европехь[30], Хьалхарачу Кавказехь[31][32], Къилбаседа Америкехь[33], иштта йийцинчу регионашна къилбехьа[29], олхазарийн дуккха долу дакъа дӀатарделла деха. ГӀирмехь деба хан йоцучу шеран муьрехь Феодоси кӀоштахь гулло уьш [34]. Кхелха олхазарш лору Йуккъера, Къилбаседа, Малхбален Европин, Сибрехара, (кӀошташкахь алкханчашна кхача латто хьунар хуьлу адмаша дӀакхуьйсу даарш бахьнехь, дӀакхелха олхазарийн процент цӀеххьана жимйелира)[30].

Малхбален а, Къилбан а Европехь, Къилбаседа Африкехь Ӏаьрбийн ахгӀайренна тӀехь, Исраилехь, Ливанехь, къилбаседа Ӏиракъехь, къилбаседа ХӀиндин аренан декъехь Ӏа доккха[30]. Цхьа долу шерашкахь соьцу Канарашкахь[30]. Къезаг долу дакъа керла йаьлла америкин популяции шийлачу хенахь дехьайола Мексике[33][23]. Ареалан декъахь Ӏаш йолу а, дӀасалела а популяцеш цхьана кхета[30], меттигера бахархошна новкхъарло йеш алсама жатташ гулйаларна[35]..

Алкханча лора уггаре хьалха дӀакхалха доьдачех олхазар: бӀастанан декар боьрша алкханчи долало аренца ло дешачу хенахь[27][30]. Бельгехь дуьххьала олхазарш гучадовла февраль баттахь, Польшехь а, Швецехь а февраль — мартан шолгӀачу декъехь[23]. Российн йукъера махкашкахь дуккху алкханчаш дахкара мартехь а, апрель бут йуккъе кхаччале хаало[36][37]. Мальчевскийн а, Пукинскийн а тидмашца, Ленинградан областехь алкханчаш лайн кӀоргалле хьаьжжина дӀатардала догӀа Ӏаламашка, дӀатарло сихха луо дешачу меттигашкахь[37].

Социалан лелар[нисйе | нисйе]

Наггахь стиглахь ган таро йу йоккха говза маневраш йен алкханчийн жут

Алкханчаш жатташца лела, уш охьаховшу колонешца, массийтта моггӀара вовшех гена а цадовлуш. Нагахь санна бен бан меттиг къезиг хилча олхазарш дӀасадаьржа кегийра тобанашца, йа къаьстина бенаш до, делахь а кхача баа а къорнеш даьхначул тӀаьхьа а ушь цхьана кхета муьре[27][38][39]. Гуьйрана а, Ӏай а алкханчаш гуш хуьлу йоккха тобанашца тӀема доьвла, масийтта эзаршкахь. Говзанчаша сацам бо леларан цхьатерра хицам бар куьйра, леча кхин а, гера олхазар тӀедогӀучу хенахь[40][41].

Къорнеш йохачу хенахь боьрша олхазарш шай бен лар бо[42][43]. Къорнеш йоха хан дӀайаьлча алкханчаш шай бенан уллера гена цадовла. Францехь бина талламо гойту 38% Ӏаьнан хан алкханчаш 150 метар гена ца йовлура шай беннашна уллера, 58% хан 150 метар 2000 метар кхаччалц шиен бен уллехь лела[44][45]. ЙаахӀума йолу мохк олхазарш ларбеш бац[46][47]. Кхача буучу хенахь йакхий а, жима а тобанашкахь цхьанакхета дӀайиллина ландшафташкахь: байданашкахь, хасбешшкахь, йалта дина меттигашкахь а, хин уллера меттигашкахь а, лекха бецаш йоцучохь г\алнашкара газонашкахь[38][48]. Дех ненах дозуш доцу кхиан долу олхазарш йуккъера июнь баттахь цхьана кхета меттера жутах.

Алкханчаш буьйса йаккха тобанашкахь гулло лекха йараш йолу хиш долу меттигахь эрзан йа дакан коьллашкахь[49][38]. Цул совнах алкханчаш доьхьал кхета гӀалара бешашкахь а, паркашкахь а, дитташ тӀахь а, коьллаш тӀахь хиъна Ӏаш. Ӏаьнера довла меттигашкахь буьйса йаккха олхазарш миллион сов цӀанакхети хуьла.

Ма-дарра алкханчаш мостагӀалла леладо кхин кепара долу олхазаршца, бен бан мегаш меттиг къуьйсу цаьрца[50]. Къилбаседа Америкин масех кепара бен беш олхазаршца, цӀен корта болу хенакӀурца, мостагӀалла леладо алкханчаша[51][52][53].

Дахаран хан[нисйе | нисйе]

Паевски Владимиран а, Шаповалов Анатолийн а хаамашца (таллар дӀадаьхьна Калининградан областехь Россехь) биостанцехь, дахаран хан могӀара алкханчи акха Ӏаламехь 12 шарахь дехаш хуьлу[54].

Дебар

[нисйе | нисйе]

Доьзал кхолла бенаш дан олхазарш ши шо кхочуш дуьйлало[55]. Къилбаседа эхиг хан йолало март бутт чекхболучу июль болалучу заманчохь къилба сентябрехь—декабрехь[23].

Билгалдахарш

[нисйе | нисйе]
  1. 1 2 3 4 Рябицев, 2001, с. 393.
  2. 1 2 3 4 5 6 Коблик, 2001, с. 262.
  3. 1 2 3 4 Ильичёв, Михеев, 1986, с. 470.
  4. 1 2 3 4 Дементьев, Гладков, 1953, с. 116.
  5. Feare & Craig, 1999, pp. 183—189.
  6. Snow & Perrins, 1998, pp. 1492—1496.
  7. Cramp & Perrins, 1994, p. 257.
  8. Cramp & Perrins, 1994, p. 256.
  9. Common Starling Sturnus vulgaris. BirdLife International (2019). ТӀекхочу дата: 2019 шеран 28 декабрь. Архивйина 2019 шеран 13 декабрехь
  10. 1 2 Степанян, 2003, с. 389.
  11. Ghorpade, 1973.
  12. Stow et al., 2015, p. 214.
  13. Waybill, 2008, p. 37.
  14. 1 2 Leland, 2005, p. 166.
  15. 1 2 Schilthuizen, 2019, p. 97.
  16. Williamson & Griffiths, 1996, p. 46.
  17. Blackburn et al., 2009, p. 135.
  18. Groves & Di Castri, 1991, pp. 359—364.
  19. Craig, Adrian. Common starling Sturnus vulgaris. Southern African Bird Atlas Project 2. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 2 январь. Архивйина 2015 шеран 18 июлехь
  20. Long, 1981, pp. 359—363.
  21. 1 2 Peris et al., 2005.
  22. 1 2 Ifran & Fiorini, 2010.
  23. 1 2 3 4 5 6 7 Craig & Feare, 2008, p. 724.
  24. Higgins et al., 2006, pp. 1907—1914.
  25. Symes, A.; Butchart, S.; Ekstrom, J.; Ashpole, J.; Hermes, C. Common Starling (Sturnus vulgaris) - BirdLife species factsheet. BirdLife International. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 8 февраль. Архивйина 2020 шеран 5 февралехь
  26. Ivanova & Symes, 2018.
  27. 1 2 3 Ильичёв, Михеев, 1986, с. 471.
  28. Мальчевский, Пукинский, 1983, с. 528.
  29. 1 2 Linz et al., 2007.
  30. 1 2 3 4 5 6 Cramp & Perrins, 1994, p. 242.
  31. Ильюх & Магомедов, 2014.
  32. Коблик, 2001, с. 263.
  33. 1 2 Kessel, 1953.
  34. Мосалов и др., 2002, с. 323.
  35. В Рим на зимовку из северо-восточной Европы прилетели скворцы. Newsru.com (2000 шеран 1 ноябрь). ТӀекхочу дата: 2020 шеран 29 февраль. Архивйина 2020 шеран 29 февралехь
  36. Дементьев, Гладков, 1953.
  37. 1 2 Мальчевский, Пукинский, 1983, с. 527.
  38. 1 2 3 Рябицев, 2001, с. 394.
  39. Дементьев, Гладков, 1953, с. 112.
  40. Carere et al., 2009.
  41. Procaccini et al., 2011.
  42. Davis, 1959.
  43. Dickens et al., 2006.
  44. Clergeau, 1993.
  45. Snowdon & Hausberger, 1997, p. 128.
  46. Eens et al., 1990.
  47. Snowdon & Hausberger, 1997, p. 130.
  48. Tinbergen, 1981.
  49. Мальчевский, Пукинский, 1983, с. 530.
  50. Koenig, 2003.
  51. Mair & Jamieson, 2016.
  52. Jackson & Jackson, 2016.
  53. Frei, B.; Smith, K. G.; Withgott, J. H.; Rodewald, P. G.; Pyle, P.; Patten, M. A. Lewis's WoodpeckerAcorn Woodpecker Red-headed Woodpecker Melanerpes erythrocephalus. Birds of North America. Cornell Lab of Ornithology, Корнеллский университет (2017). ТӀекхочу дата: 2020 шеран 8 февраль. Архивйина 2018 шеран 3 июнехь
  54. Payevsky & Shapoval, 2000.
  55. Коблик, 2001, с. 264.

Литература

[нисйе | нисйе]
  • Дементьев, Г. П.; Гладков, Н. А. Птицы Советского Союза. — Советская наука, 1953. — Т. 5. — 803 с.
  • Зверев, М. Д. Избранное в двух томах. — Жалын, 1976. — Т. 2: Кладовая чудес. — 368 с.
  • Ильичёв, В. Д. (Ред.); Михеев, А. В. (Ред.). Жизнь животных. — М.: Просвещение, 1986. — Т. 6 (Птицы). — 527 с.
  • Ильюх, М. П.; Магомедов, С. М. История изучения скворцов Центрального Предкавказья и сопредельных территорий // Наука. Инновации. Технологии. — 2014. — Вып. 3. — С. 167—174.
  • Коблик, Е. А. Разнообразие птиц (по материалам экспозиции Зоологического музея МГУ). — Изд. МГУ, 2001. — Т. Ч. 4 (Отряд Воробьинообразные - продолжение). — 380 с. — ISBN 5-211-04072-4.
  • Мальчевский, А. С.; Пукинский, Ю. Б. Птицы Ленинградской области и сопредельных территорий. — Л.: Издательство Ленинградского университета, 1983.
  • Михеев, А. В. Полевой определитель птичьих гнёзд. — М. : Просвещение, 1975. — 171 с.
  • Мосалов, А. А.; Ганицкий, И. В.; Коблик, Е. А.; Глуховский, М. В.; Редькин, Я. А.; Шариков, А. В.; Шитиков, Д. А. Зимняя орнитофауна некоторых районов побережья Крыма // Русский орнитологический журнал. — 2002. — Т. 182. — С. 315—329. — ISSN 0869-4362.
  • Рябицев В. К. Птицы Урала, Приуралья и Западной Сибири: Справочник-определитель. — Екатеринбург : Изд-во Уральского университета, 2001. — 608 с. — ISBN 5-7525-0825-8.
  • Степанян, Л. С. Конспект орнитологической фауны России и сопредельных территорий. — М. : Академкнига, 2003. — 808 с. — ISBN 5-94628-093-7.
  • Adret-Hausberger, Martine; Güttinger, Hans Rudolf; Merkel, Friedrich Wilhelm. Individual Life History and Song Repertoire Changes in a Colony of Starlings (Sturnus vulgaris) // Ethology. — 2010. — Vol. 84, no. 4. — P. 265—280. — DOI:10.1111/j.1439-0310.1990.tb00802.x.
  • Blackburn, Tim M.; Lockwood, Julie L.; Cassey, Phillip. Avian Invasions: The Ecology and Evolution of Exotic Birds. — 978-0199232550, 2009. — 320 p. — ISBN Oxford University Press.
  • Brouwer, Lyanne; Komdeur, Jan. Green nesting material has a function in mate attraction in the European starling // Animal Behaviour. — 2004. — Vol. 67, no. 3. — P. 539—548. — DOI:10.1016/j.anbehav.2003.07.005.
  • Carere, Claudio; Montanino, Simona; Moreschini, Flavia; Zoratto, Francesca; Chiarotti, Flavia; Santucci, Daniela; Alleva, Enrico. Aerial flocking patterns of wintering starlings, Sturnus vulgaris, under different predation risk // Animal Behaviour. — 2009. — Vol. 77, no. 1. — DOI:10.1016/j.anbehav.2008.08.034.
  • Clergeau, P. Fonctions des dortoirs nocturnes d'oiseaux: hypothèses historiques et apport du modèle étourneau // L'Oiseau. — 1993. — Vol. 63. — P. 87—105.
  • Cramp, Stanley; Perrins, C. M. (eds). Handbook of Birds of Europe the Middle East and North Africa: Birds of the Western Palearctic. — Oxford University Press, 1994. — Vol. 8: Crows to Finches. — 899 p. — ISBN 0198546793.
  • Craig, Adrian; Feare, Chris. Family Sturnidae (Starlings) / del Hoyo, J.; Elliott, A.; Christie, D. (eds.). — Lynx Edicions, 2008. — Vol. 14: Bush-shrikes to Old World Sparrows. — 879 p. — ISBN 978-8496553507.
  • Davis, David E. Territorial rank in starlings // Animal Behaviour. — 1959. — Vol. 7, no. 3—4. — P. 214—221. — DOI:10.1016/0003-3472(59)90011-9.
  • Dickens, Molly J.; Nephew, Benjamin C.; Romero, L. Michael. Captive European Starlings (Sturnus vulgaris) in Breeding Condition Show an Increased Cardiovascular Stress Response to Intruders // Physiological and Biochemical Zoology: Ecological and Evolutionary Approaches. — 2006. — Vol. 79, no. 5. — P. 937—943. — DOI:10.1086/506007.
  • Eens, M.; Pinxten, R.; Verheyen, R. F. On the function of singing and wingwaving in the European Starling Sturnus vulgaris // Bird Study. — 1990. — Vol. 37, no. 1. — P. 48—52. — DOI:10.1080/00063659009477038.
  • Feare, Chris. Studies of West Palearctic Birds: 196. Common starling Sturnus vulgaris // British Birds. — 1996. — Vol. 89, no. 12. — P. 549—568.
  • Feare, Chris; Craig, Adrian. Starlings and Mynas. — Princeton University Press, 1999. — 288 p. — ISBN 978-0691004969.
  • Ghorpade, Kumar D. Occurrence of the Starling, Sturnus vulgaris Linnaeus near Bangalore // Journal of the Bombay Natural History Society. — 1973. — Vol. 70, no. 3. — P. 556—557.
  • Glue, David E.; Boswell, Tim C. Comparative nesting ecology of the three British breeding woodpeckers // British Birds. — 1994. — Vol. 87. — P. 253—269.
  • Groves, R. H.; Di Castri, F. Biogeography of Mediterranean Invasions. — Cambridge University Press, 1991. — 504 p. — ISBN 978-0521360401.
  • Gwinner, Helga; Berger, Silke. Starling males select green nest material by olfaction using experience-independent and experience-dependent cues // Animal Behaviour. — 2008. — Vol. 75, no. 3. — P. 971—976. — DOI:10.1016/j.anbehav.2007.08.008.
  • Heldbjerg, Henning.; Fox, Anthony D.; Lehikoinen, Aleksi; Sunde, Peter. Contrasting population trends of Common Starlings (Sturnus vulgaris) across Europe // Ornis Fennica. — 2019. — Vol. 96. — P. 153—168.
  • Higgins, P. J.; Peter, J. M.; Cowling, S. J. (eds). Handbook of Australian, New Zealand, and Antarctic Birds. — Oxford University Press, 2006. — Vol. 7: Boatbill to Starlings. — ISBN 978-0195539967.
  • Hildenbrandt, H.; Carere, C.; Hemelrijk, C. K. Self-organized aerial displays of thousands of starlings: a model // Behavioral Ecology. — 2010. — Vol. 21, no. 6. — P. 1349—1359. — DOI:10.1093/beheco/arq149.
  • Ifran, Natalia Rebolo; Fiorini, Vanina Dafne. European Starling (Sturnus vulgaris): Population density and interactions with native species in Buenos Aires urban parks // Ornitologia Neotropical. — 2010. — Vol. 21. — P. 507—518.
  • Ivanova, Ielyzaveta M.; Symes, Craig T. Common starling Sturnus vulgaris expansion in South Africa // Biodiversity Observations. — 2018. — Vol. 9, no. 9. — P. 1—6.
  • Jackson, Jerome A.; Jackson, Bette J. S. Dynamics of Woodpecker – Common Starling interactions: a comparison of Old World and New World species and populations // Ornis Hungarica. — 2016. — Vol. 24, no. 1. — P. 1—41. — DOI:10.1515/orhu-2016-0001.
  • Jenkins, P. F.; Adret-Hausberger, M. Complex Organization of the Warbling Song in the European Starling Sturnus Vulgaris // Behaviour. — 1988. — Vol. 107, no. 3—4. — P. 138—156. — DOI:10.1163/156853988X00322.
  • Kessel, Brina. Distribution and Migration of the European Starling in North America // The Condor. — 1953. — Vol. 55, no. 2. — P. 49—67. — DOI:10.2307/1365026.
  • Kiss, Orsolya; Elek, Zoltán; Moskát, Csaba. High breeding performance of European Rollers Coracias garrulus in heterogeneous farmland habitat in southern Hungary // Bird Study. — 2014. — Vol. 61, no. 4. — P. 496—505. — DOI:10.1080/00063657.2014.969191.
  • Koenig, Walter D. European Starlings and Their Effect on Native Cavity‐Nesting Birds // Conservation Biology. — 2003. — Vol. 17, no. 4. — P. 1134—1140. — DOI:10.1046/j.1523-1739.2003.02262.x.
  • Leland, John. Aliens in the Backyard: Plant and Animal Imports Into America. — University of South Carolina Press, 2005. — 235 p. — ISBN 978-1570035821.
  • Linz, George M.; Homan, H. Jeffrey; Gaulker, Shannon M; Penry, Linda B.; Bleier, William J. European starlings: a review of an invasive species with far-reaching impacts // Managing Vertebrate Invasive Species. — 2007. — Vol. Paper 24. — P. 378—386.
  • Long, John L. Introduced Birds of the World: The worldwide history, distribution and influence of birds introduced to new environments. — David and Charles, 1981. — 560 p. — ISBN 978-0715381809.
  • Mair, Mathew; Jamieson, Sarah E. The role of European Starlings in the decline of Red-headed Woodpeckers in Ontario // Ontario Birds. — 2016. — Vol. 34, no. 3. — P. 246—255.
  • Neves, Verónica C.; Griffiths, Kate; Savory, Fiona R.; Furness, Robert W.; Mable, Barbara K. Are European starlings breeding in the Azores archipelago genetically distinct from birds breeding in mainland Europe? // European Journal of Wildlife Research. — 2009. — Vol. 56, no. 1. — P. 95—100. — DOI:10.1007/s10344-009-0316-x.
  • Newton, Ian. The Migration Ecology of Birds. — Academic Press, 2007. — 984 p. — ISBN 978-0125173674.
  • Payevsky, Vladimir A.; Shapoval, Anatoly P. Survival rates, life spans, and age structure of bird populations // Trudy Zool. Inst. Ross. Akad. Nauk. — 2000. — Vol. 286. — P. 101—106.
  • Peris, S.; Soave, G.; Camperi, A.; Darrieu, C.; Aramburu, R. Range expansion of the European starling Sturnus vulgaris in Argentina // Ardeola. — 2005. — Vol. 52, no. 2. — P. 359—364.
  • Procaccini, Andrea; Orlandi, Alberto; Cavagna, Andrea; Giardina, Irene; Zoratto, Francesca; Santucci, Daniela; Chiarotti, Flavia; Hemelrijk, Charlotte K.; Alleva, Enrico; Parisi , Giorgio; Carere, Claudio. Propagating waves in starling, Sturnus vulgaris, flocks under predation // Animal Behaviour. — 2011. — Vol. 82, no. 4. — P. 759—765. — DOI:10.1016/j.anbehav.2011.07.006.
  • Pinxten, Rianne; Eens, Marcel. Polygyny in the european starling: effect on female reproductive success // Animal Behaviour. — 1990. — Vol. 40, no. 6. — P. 1035—1047. — DOI:10.1016/S0003-3472(05)80171-X.
  • Sauer, J. R.; Niven, D. K.; Hines, J. E.; Ziolkowski, D. J.; Pardieck, K. L.; Fallon, J. E.; Link, W. A. The North American Breeding Bird Survey, Results and Analysis 1966–2015 // Patuxent Wildlife Research Center, Laurel, MD, USA. — 2017.
  • Schilthuizen, Menno. Darwin Comes to Town: How the Urban Jungle Drives Evolution. — Picador, 2019. — 304 p. — ISBN 978-1250127846.
  • Smith, Ken W. The implications of nest site competition from starlings Sturnus vulgaris and the effect of spring temperatures on the timing and breeding performance of great spotted woodpeckers Dendrocopos major in southern England // Annales Zoologici Fennici. — 2006. — Vol. 43. — P. 177—185.
  • Snow, David; Perrins, Christopher M. The Birds of the Western Palearctic. — Oxford University Press, 1998. — ISBN 978-0-19-854099-1.
  • Snowdon, Charles T.; Hausberger, Martine. Social Influences on Vocal Development. — Cambridge University Press, 1997. — 362 p. — ISBN 978-0521495264.
  • Stow, Adam; Maclean, Norman; Holwell, Gregory I. (eds). Austral Ark: The State of Wildlife in Australia and New Zealand. — Cambridge University Press, 2015. — 680 p. — ISBN 978-1107033542.
  • Strickland, M. J.; Jenner, J. C. A report on the birds of Addu Atoll (Maldive Islands) // Journal of the Bombay Natural History Society. — 1977. — Vol. 74. — P. 487—500.
  • Tinbergen, J. M. Foraging Decisions in Starlings (Sturnus vulgaris L.) // Ardea. — 1981. — Vol. 55, no. 1—2. — P. 1—67. — DOI:10.5253/arde.v69.p1.
  • Waybill, Sand-Dee R. Our Australian Feathered Friends. — Winterbear Publications, 2008. — 109 p. — ISBN 978-0980302141.
  • West, Meredith J.; Stroud, A. Neil.; King, Andrew P. Mimicry of the Human Voice by European Starlings: the Role of Social Interaction // Wilson Bulletin. — 1983. — Vol. 95, no. 4.
  • Williamson, M.; Griffiths, Bryan. Biological Invasions. — Springer, 1996. — 244 p. — ISBN 978-0412311703.
  • Witter, M. S.; Swaddle, J. P.; Cuthill, I. C. Periodic food availability and strategic regulation of body mass in the European starling, Sturnus vulgaris // Functional Ecology. — 1995. — Vol. 9, no. 4. — P. 568—574. — DOI:10.2307/2390146.

Хьажоргаш

[нисйе | нисйе]


Цитатийн гӀалат: Тобан «комм» йолуш йолу тегашца <ref> йогӀуш йолу тег <references group="комм"/> ца карийна