БӀарза

БӀарза

БӀарза (ишак а, кхела а иэйичахь хуьлу дийнат

ТӀехуларца куьцца бӀарза говранна а, ишаканна а йукъарниг йу; шен барамца говране кхоччуш йу, дегӀан куьцца а тера йу цунах, амма къаьста коьртан кепаца, гаьнашца, бергашца, лергийн дохаллица, йоцучу месашца цӀоган орамера; бесца тера йу ненах, азца — ненах (ишаках). БӀаьрзан дика агӀо лору хало лар а, озо ницкъ алсама хилар а.

БӀарза къастайо говр-бӀарзах — гибрид йу алашан а, стен ишакан а. БӀарзанаш наггахь дакъа лоцу хехкаркахь. БӀарза атта йу лело, уьш дукха хьолехь йаккхий хуьлу говр-бӀарзел. Иштта йалар а бӀарзанашна йукъахь кӀезга хуьлу. Боьрша бӀарза а, говр-бӀарза а тӀаьхье йолуш ца хуьлу, дукхаха йолчу стечеран санна (йевза масех меттиг тӀаьхье хилла стен бӀарза алашца а, ишакаца а иэйичахь). Иза хуьлу тайп-тайпана хромосомийн барамца: говрийн иза 64йу, ткъа ишакийн 62. Коьрта бос бӀаьрзан кхелан бесах терахуьлу.

Йеха говрел дукха (40 шо кхаччалц), цомгаш кӀезга хуьлу, докъарана а, Ӏуналлина а экаме йац. Болх барца къаьста шина тайпана бӀарзанаш — мохь тӀебутту а, йужа а. Мохь бутту бӀаьрзан локхалла кхес йолчохь 110—140 см; йужу бӀарза хуьлу локхаллехь 160 см кхаччалц. Мохь лело бӀаьрза йозаллехь 300—400 кг хуьлу; йужурш — 400—600 кг. Озо ницкъ, беш болу балхе хьаьжжина, хӀора бӀаьрзан башхалле хьаьжжина хуьлу 18—20% церан йозаллех. Йерриг боьрша бӀарза йоӀу 1,5—2 шо долуш. Болх бан Ӏамайо 2 шо кхаьчначу хенахь; буьззина ницкъ беш болхбо 4 шо кхаьчначу заманахь. Йоккха дийнат а, кегийнарш а кхабаран хьесап говрашлелорехь санна ду.

БӀарзаш лелор кхиина ду 1960—1965 шерашкахь — 13,8 млн корта йара, 1971 шарахь — 14,7 млн йара. ССРС бӀарзанаш кхобура Чоьхьара Кавказехь а, Йуккъера Азехь а. 1941 шеран 1 январехь ССРС йара 6,3 эз. корта, 1965 шарахь — 3,4 эз., 1971 шарахь — 3,2 эз.

Хьажа кхин а

• Говр-бӀарза
• БӀарз (нумизматика)
• Гибрид#Шайн цӀераш йолу гибридаш