Бирюково (Луганскан Халкъан Республика)
| ГӀалин тайпана поселок | |
| Бирюково | |
|---|---|
 | |
| 47°57′10″ къ. ш. 39°44′18″ м. д.HGЯO | |
| Пачхьалкх |
 Росси |
| Регион | Луганскан |
| Муниципалан кӀошт | Свердловскан |
| Истори а, географи а | |
| Йиллина | 1778 |
| Дуьххьара хьахор | 1800 |
| Хьалхара цӀерш | Кундрюченски посёлок, Петровско-Кундрючья слобода, Кринични слобода |
| Майда | 96,70 км² |
| Центран локхалла | 186 м |
| Сахьтан аса | UTC+3 |
| Бахархой | |
| Бахархой | 3981 стаг (2019) |
| Къаьмнийн хӀоттам | украинаш, оьрсий |
| Идентификаторан терахьаш | |
| Телефонан код | +7 72 |
| Поштан индекс | 94864 |
| Код ОКТМО | 43534000052 |
| Картин тӀехь | |
 
|
|
Бирюко́во (1921 шо кхаччалц Кринични слобода) — Луганскан Халкъан Республикин Свердловскан кӀоштан гӀалин тайпана посёлок[1].
Луганскан Халкъан Республикин а, Российн Федерацин а 30.09.2022 шеран бартца билгалбоккха ЛХР мохк, оцу йукъахь гӀтп Бюроково а йу, Российн Федерацин йукъара керла субъект санна[2].
Украинин Ӏедалша иза къуьйсу, лорура ЛХР мохк Луганскан областан Украинин йукъахь.
2014 шеран 7 октябрь кхачале йукъахь хилла Луганскан оьластан Свердловскан кӀоштан Бирюковски поселкан кхеташонна.
Географи а, транспортнан тӀекхочийла а
Посёлок лаьтта 18 км гена кӀоштан йукъ йолчу Кундрючья, иза Северски Донецан генна лакхенашкахь йуцу чу шовда Большой Кринични (Кренични) кхетачохь. Малхбалехь посёлкан чекхдолу Луганскан Халкъан Республикин доза.
Лулара нах беха меттигаш: Свердловск гӀала, йарташ Ананьевка, Александровка а, Панченково къилбаседех, посёлок Хмельницки къилбаседа-малхбузехь, йарташ Карпово-Крепенски малхбузехь, Дарьино-Ермаковка а, Астахово а къилба-малхбузехь, посёлкаш Братски къилба-къилба-малхбузехь, Должански къилбехахь.
Гергара цӀерапоштнекъан станци Должански 12 км йу Бирюковна.
Истори
ГӀалин тайпана поселок йиллина 1806 шеран гергга полковникан Петр Васильевич Орловн гӀопаллин ахархоша, уьш кхалхийра йарташкара Ровеньки а, Красновка а, цӀе тиллира «Кундрюченски посёлок». 1820 шарахь долахь йара инфантерин инарлин жерочун Екатерина Дмитриевна Орловин[3]. ТӀаьхьо лелийра цӀе «Петровски Кундрючья слобода». XIX бӀешеран шолгӀачу декъехь дуьйна поселкан шолгӀа цӀе йара «Кринични» («Кринична»), оцу цӀерца иза лаьттира 1920 шо кхаччалц. Слобода Петровско-Кундрючья — Кринични йара Криничнин волостан йукъ, йукъайоьдура Миусан, ткъа 1888 шарахь дуьйна Донан Эскаран областан Таганроган гуонна.
1917 шеран декабрехь кхузахь хӀоттийна советан Ӏедал. Йуьрт кӀайн гӀазакхех ларйеш 1918 шеран январехь кхузах кхоьллина тӀеман тоба 20 стаг волуш.
1920 шарахь слобода Кринични цӀе хийцина кокмунистан, ахархойн депутатийн кхеташонан председателан В. М. Бирюковн цӀарах, иза вийна мартехь советийн Ӏедалан мостагӀаша.
Климат
Кхузахь климат барамехь континенталан йу, аьхка йовха хуьлу, ткъа Ӏа барамехь-шийла хуьлу. Шеран уггаре а бовха бутт бу — июль (мангалан), уггаре а шийла — январь (кхолламан).
Социалан кхачашо
Бирюковохь йара «Родина» колхозан керт, колхозан 8433 га латта дара, 7318 га латта охуш дара. «Родина» колхозо дукха жижиг а, шура а лора. 1967 шарахь колхозна Ленинан орден йелира, ткъа 1973 шарахь ССРС Йуьртан бахаман министраллин а, белхалойн а, йуьртан бахаман гӀуллакххойн а, кечйечеран а говзбертан ЦК дехьайолу ЦӀен байракх. ХӀинца латташ пайшна дӀаделла, цхьа дакъа бигоде делла «Должански» агрофирме, цхьа дакъа — фермерийн бахамашка «Заповедь» а, «Семибалки» а.
Посёлкехь болх беш йу 14 махлелоран предприяти, «Столица» а, «Ивушка» а кафеш, зӀенан дакъа, сберкасса, шиъ аптека, йукъарадешаран ишкол а, гӀоьн ишкол-интернат, Оьздангаллин цӀа, жайнийн фонд 8 эз. экземпляр йолу 2 библиотека, дийна стационар йолу дарбан цӀийнан дакъа, республикин психиатрин дарбанан цӀа, берийн беш «Зіронька». Дукхаха болу бахархой божарий болх беш бу ДТЭК Свердловантрацит «Должански-Капитальни» шахтехь, зударий — психиатрин дарбан цӀачохь, ЦОФ «Свердловски». 2011 а, 2013 а шарахь поселкехь хилла дуьненайукъара эшарийн кхолламаллин «Криниченька» фестиваль, цуьнан жюрин председатель хилла Украинин халкъан артист Матвиенко Нина.
Иштта поселкехь лаьтта болх беш болу Украинин Православин Святитель Митрофанийн килсан йерд.
Адамаш
Колхозехь къахьоьгуш вара 46 хьакъ долу белхало-хьахенча, царна правительствон совгӀаташ динера, ткъа Украинин Компартин XXV гуламан векална колхозан председательна Гончаровн П. В. Социалистийн Къинхьегаман турпалхо йелира. Иштта лакхара совгӀаташ делира:
- Савченко Ф. Д., тракторийн-аренашлелорчу бригадин бригадирана — Ленинан орден а, Октябран Революцин орден а;
- Клименко Г. С., зӀаькардаьхнийлелорхо — Ленинан орден;
- Белоусова А. Ф., хьелийозархо — Ленинан орден;
- Скляров Б. Г., коьрта агроном — Октябран Революцин орден.
Правительствон совгӀаташца билгалабаьхна хьехархой:
- Дедкова В. Н. — Украинин хьакъ долу хьехархо;
- Лебединская Л. Н., Калашникова А. А. — «Сийлаллин Билгало» орден.
Билгалдахарш
- ↑ Закон об административно-территориальном устройстве Луганской Народной Республики. Луганский Информационный Центр (2023 шеран 14 март).
- ↑ Договор между Российской Федерацией и Луганской Народной Республикой о принятии в Российскую Федерацию Луганской Народной Республикой и образовании в составе Российской Федерации нового субъекта от 30 сентября 2022 года (ратифицирован Федеральным законом от 4 октября 2022 года № 373-ФЗ, вступил в силу 5 октября 2022 года, письмо МИД России от 05.10.2022 № 19696/дп). Официальный интернет-портал правовой информации (2022 шеран 3 октябрь).
- ↑ Сулин И.М. Материалы к истории заселения Миусского округа (русский) // Сборник Областного Войска Донского статистического комитета. — Новочеркасск, 1907. — Вып. 7. — С. 130-131.
