Аллахӏ
Алла́хӀ (Ӏаьрб. الله ) — ислам динехь цхьаъ волу, бакъволу Дела ву. Стигланаш а, латтанаш а, маликаш а, джинш а, адамаш а кхоьллинарг ву иза. АллахӀа Шен дин чӀагӀдеш ваийтина ву Мухьаммад пайхамар ﷺ.
Доца ислам динан билгалонан шахӀадат ду: «Цхьа а дела вац (шена ӏибадат дан хьакъ волуш), АллахӀ воцург, ткъа Мухьаммад Аллахӏан элча ву».
Мухьаммад пайхамаро ﷺ аьлла: «АллахӀан дезткъе ткъесна цӀе йу, бӀе йоцург, уьш хиинарг ялсамани гӀур ву».
АллахӀ ву стигал а, латта а кхоьллинарг. АллахӀа аьлла: «Ша кхоьллина ма дац маликаш а, джинш а, адамаш а Шена ӏибадат дайтий бен». АллахӀ Ву Ша воцург кхин дела а воцуш, уггаре хаза цӀераш Ерг а. Адамийн декхар ду, АллахӀан ӏибадат дар а, Исрафил, Малик, Ризван а иштта дӏ.кх.
Мухьаммад дуьненчу вале, АллахӀ лоруш хилла Маккахь хилла болчу наха, амма делахь а, цара тӀулгаш а хилла шайн делой санна лоруш. Мухьаммада царна АллахӀ Цхьаъ хилар гайтина Къуръанан аяташца.
Къуръанан тӀехь
Къуръан — иза АллахӀан дуьхьал дӀа къамел ду, Мухьаммад-пайхамаре дина дехар дара, Жабраил маликехула. АллахӀ-дала ша хьахийна, шен сийлахь долчу къуръанехь:
Кеп:Дош/КъорӀан
АллахӀ-дела бакъ хиларан билгалонаш
«Цхьа а дела вац, хинволу АллахӀ-воцург, цхьа а накъост воцуш волу, цуьнан долахь ду олалла, хастам бу цунна; цхьа дела вац, АллахӀ воцург; АллахӀ-дела воккха ву; цхьанне а ницкъ бац, АллахӀ воцчунна, Лекха а, Воккха а волчу». АллахӀа тӀадамех цӀийн улх кхоьллина, иштта даьӀахкаш а, тӀаккха адаман са а кхоьллина. АллахӀ ша адамашна йелла хан йу, и хан чекхйаьлча адаман дӀакхелха. ТӀаккха Къематдийнахь массо а АллахӀ-дала денвийр ву. Баккъалла а, АллахӀ-делан карахь ду стиглахь дерг а, лаьттахь дерг а. Хиндерг а, хилларг а хууш ву иза, Къематдийнахь хиндол хьал хууш верг ву иза.
Адам кхоллар
Бакъдерг, сийлахь волчу АллахӀ-дала хьекъал кхоьллича, цунна тӀевирзина аьлла: «ДӀадерза оцу агӀор» — хьекъал дӀадирзина, «Вукха агӀор дӀадерза» — хьекъал дӀадирзина. ТӀаккха Сийлахь-АллахӀа аьлла: «Дуй боу ас, сайн сийлаллица, аса ца кхоьллина алсамо доккха кхоллар, хьо санна, хьо бахьанехь аса таӀзар дийр ду, хьо бахьанехь аса мах лур бу!».
Хьекъал бахьанехь адамах адам хилла. И хилла инзаре доккха АллахӀ-делан беркат. Адам, ша кхоьллинарг мила ву а цахууш, цуьнан омраш кхочуш ца деш верг а, хьекъале вац, нагахь санна-м, иза адамийн куьцах а вац.
Такбир (вазвар)
Такбир (Ӏаьрб. تَكْبِيرٌ — вазван) — исламехь: АллахӀ-дела вазвар ду, цуьнан дешнаш ду «АллахӀу акбар» (Ӏаьрб. اَللهُ أَكْبَر), Ӏаьрбийн маттара гоч дича, цуьнан маьӀна «АллахӀ-дела воккха ву» бохург ду. Такбир олу азан кхойкхучу хенахь, ламазехь, гӀурба дуьйш, зикр олучу хенахь а. «АллахӀу Акбар» аьлла фраза, масех пачхьалкхан байракхан тӀехь йаздина ду.
Кхечу меттанашкахь йоккху цӀе
АллахӀ цӀе Ӏаьрбийн маттахь санна язйо: гӀажарий а, урду а иштта дӀ.кх. меттанашкахь.
- Ассамийн, Бенгалийн: আল্লাহ Allah
- Боснийн: Allah
- Китайн: 阿拉 Ālā, 安拉 Ānlā; 真主 Zhēnzhǔ, 胡大 Huda (Хода, ГӀажарийн маттара)
- Чехийн, Словакийн: Alláh
- Желтойн: Αλλάχ Allách
- Жуьгтийн: אללה Allah
- Хинди: अल्लाह Allāh
- Малаялам: അള്ളാഹ് Aḷḷāh
- Японийн: アラー Arā, アッラー Arrā, アッラーフ Arrāfu
- Мальтийн: Alla
- Корейн: 알라 Alla
- Полякийн: Allah, also archaic Allach or Ałłach
- Оьрсийн, Украинийн, Болгарийн: Алла́х Allakh
- Сербийн, Белорусийн, Македонийн: Алах Alah
- Испанхойн, Португалихойн: Alá
- Тайн: อัลลอฮ์ Anláw
- Пунжаби (Гурмухи): ਅੱਲਾਹ Allāh, archaic ਅਲਹੁ Alahu
- Туркойн: Allah.