Дон

Дон
Дон
Амал
Дохалла	1870 км
Бассейн	422 000 км²
Хи дайар	680 м³/с (хикхочен боьххьера областехь — Раздорски гӀала)
ДӀаэхар
Арахецна терахь билгалде/меттиган хьалаш." style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">(Т) (B)
• Эрк долу меттиг	Новомосковск гӀ.
• Локхалла	180 м
• Координаташ	54°00′44″ къ. ш. 38°16′40″ м. д.HGЯO
Хикхоче (B)	Таганроган айма
• Эрк чекхдолу меттиг	Азов г.
• Локхалла	0 м
• Координаташ	47°05′11″ къ. ш. 39°14′19″ м. д.HGЯO
Хин охьане	0,096 м/км
Эрк долу меттиг
Хин система	Азов-хӀорд
Пачхьалкх	Росси;
Регионаш	Тулин область, Рязанан область, Липецкан область, Воронежан область, Волгоградан область, Ростовн область
	Дон (Российн Европин дакъа) хьост хикхоче

ХӀокху топонима кхин маьӀнаш а ду, хьажа Танаис.

ХӀокху топонима кхин маьӀнаш а ду, хьажа Дон (маьӀна).

Дон — Европера декъан эрк. Эрка дохалла — 1870 км, хи гулден майда — 422 эзар км²^[1]. Средний расход воды — 680 м³/с^[2]. Эркан охьане йу — 0,096 м/км. ПхоьалгӀа шен дохаллица Европин эрк.

Донан хьост ду Новомосковск гӀалахь, иза йу Йуккъераоьрсийн акъарин къилбаседехьара декъехь, хӀордан тӀегӀанал 180 м лакхахь. Донан хьост йу коьрта цхьа сийлалла гӀалин.

ДӀакхета Таганроган айманах (Азов-хӀордан майда).

Дон тӀехь лаьтта шиъ гӀала-миллионник: Воронеж эрк кхетачохь.

ЦӀе схьайалар

Дон цӀе схьайолу арийн орамех *dānu-: авест. dānu «эрк», ш.-хӀинд. dānu «тӀадам, тхи, схьацуьйла тӀуналла»^{скифийн-сарматийн дешах dānu оццу орам тӀера. Скифийн-сарматийн тӀаьхье йолу В. И. Абаевс лору, «дехьавалар dān → don хилла XIII—XIV бӀешерел тӀехьа, хӀирий массашкахь ца хилла дера Российн къилбехахь. Цундела оьрсийн кеп Дон ца мега йехка хӀокху заманан хӀирийн donца»^[4], и дешнаш гергара ду скифийн-сарматийн меттанашкахула.}

Шира цӀе

Антикаллин авторша, царна йукъахь Феофан Митиленан ойла гӀалате, цуо Танаисан хьост Кавказехь ду бахара^[6].

Галерей

Дон Полибинехь (Липецкан область)
Дон тӀехула долу тӀай Курскан новкъа
Дон Данковехь Липецкан областехь
Дон Елецан гергахь Липецкан областехь
Дон Липецкан областера Задонскан кӀоштара Каменка эвлан гергахь
Дон Воронежан областера Семилуки йолчохь
Дон Волгодонскан гергахь (Романовски гӀала)
Дон Дон-тӀера-Ростовхь
ГӀорийна Дон Дон-тӀера-Ростовн чохь

Дон оьздангаллехь

Файл:РНД Дон-Батюшка.jpg

«Дон батюшкин» скульптура

Дон хьахадо «Ще не вмерла України» эшарехь, Пачхьалкхан хӀостан бух тӀехь: «Станем, браття, в бій кривавий від Сяну до Дону». Амма хӀостан официалан редакцина и могӀа йукъа ца бахна. Цу тӀе Украинин Дон тӀе араволийла дац, амма ду Сан тӀе араволийла.
Дон-тӀера-Ростовхь 2013 шарахь Донан берд йистехь хӀоттийна «Дон батюшкин» скульптура. Иштта олу Донах литературехь а, фольклорехь а цуьнан лахенашкахь (кхин а «Батюшка Дон»). Ийдал эрках санна — «Волга матушка» («Матушка Волга»).
Архитектурин комплекс «Донан хьост» Новомосковск гӀалахь.
Шолохов Михаилан роман «Тийна Дон» — уггаре гӀарадаьлла Дон эрк хьахор.
Шуфутинский Михаилан «Донан аьрру берд» эшар.

Хьажа кхин а

Донан чӀерийн заповедник

Билгалдахарш

Пачхьалкхан хин реестран объектех хаам.
↑ Исследование русловых процессов р. Дон в районе Александровских водозаборных сооружений (оьрс.). www.ivdon.ru. ТӀекхочу дата: 2019 шеран 26 август. Архивйина 2018 шеран 23 ноябрехь
М. Фасмера
↑ ¹ ² Абаев В. И. -->Историко-этимологический словарь осетинского языка(оьр.). — М.—Л.: АН СССР, 1958. — Т. 1. — С. 366—367.
Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 8).
Подосинов А. В. К вопросу об истоках Танаиса в представлениях античных географов (ru) // Боспорские исследования. — 2015. — С. 315—324.

Литература

Соколов А. А. Река Дон // Гидрография СССР: воды суши. Учебник(оьр.) / А. А. Соколов. — Л.: Гидрометеоиздат, 1964. — 536 с.
Дон (река в Европ. части СССР) // Дебитор — Евкалипт. — М. : Советская энциклопедия, 1972. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 8).
Вейнберг Л. Б. Дон // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
Миловидов А. И. Река Дон // Тульский край. — 1930. — № 3. — С. 20-26.
Троицкий С. К., Цуникова Е. П. -->Рыбы бассейнов Нижнего Дона и Кубани: руководство по определению видов(оьр.). — Ростов-на-Дону, 1988.
Рубцова З. В. Из истории донской топонимии // Историческая ономастика: Сб. ст.(оьр.) / АН СССР, Ин-т языкознания; Отв. ред. А. В. Суперанская. — М., 1977. — С. 217—250.
Рыжавский Г. Я. Верхний Дон(оьр.). — М.: Физкультура и спорт, 1984. — 32 с. — (Библиотечка туриста-водника). — 21 000 экз.
Штукенберг И. Ф. -->Дон и его притоки: (Из «Hydrographie d. Russ. Reich» И. Штукенберга) / Пер. и предисл. чл. секр. Воронеж. губ. стат. ком. Л. Б. Вейнберга. — Воронеж: Типо-лит. Губ. правл., 1891. — [4], 107 с.

Хьажоргаш

Река Дон: фотографии, карты, описания притоков (оьрс.).
Река Дон в «Книге Большому Чертежу» (оьрс.). tihiy-don-river.narod.ru. ТӀекхочу дата: 2019 шеран 26 август.
Река Дон на байдарке. Исток Дона (Новомосковск) — Епифань — Куликово поле // Арсентий Бережной. 6 апреля 2017.

[ГВР-1] Пачхьалкхан хин реестран объектех хаам.

[2] Исследование русловых процессов р. Дон в районе Александровских водозаборных сооружений (оьрс.). www.ivdon.ru. ТӀекхочу дата: 2019 шеран 26 август. Архивйина 2018 шеран 23 ноябрехь

[vasmer-3] М. Фасмера

[abaev-4] ¹ ² Абаев В. И. -->Историко-этимологический словарь осетинского языка(оьр.). — М.—Л.: АН СССР, 1958. — Т. 1. — С. 366—367.

[БСЭ-5] Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 8).

[6] Подосинов А. В. К вопросу об истоках Танаиса в представлениях античных географов (ru) // Боспорские исследования. — 2015. — С. 315—324.

[1]

[2]

хӀирийн

[4]

[6]

Дон
Генааш (100 км деха)	Красиви Меча Сосна Воронеж Потудань Тихи Сосна Битюг Чёрни Калитва Богучарка Толучеевка Хопёр Медведица Иловля Донски Царица Лиска Чир Мышкова Аксай Есауловски Аксай Курмоярски Цимла Кумшак Северски Донец Сал Тузлов Маныч
Кхин дерш	Донан йоккха ног Цимлин хилоттийла Цимлин ГЭС Ийдалан-Донан татол