Жуьгтийн рузма
| Рузма | |||
|---|---|---|---|
| Рузманах дерг | |||
| Рузман тайпа |
Мелхан, беттан, беттан-мелхан | ||
|
| |||
| Кхин рузманаш | |||
| Армелинан •Эрмалойн: шираэрмалойн, керстачеран • Ассирийн • Ацтекийн • Бахаин • Бенгалийн • Буддийн • Вавилонан • Византийн • Малхбаленславянийн • Вьетнаман • Гильбурдан • Голоценан • Гуьржийн • Дарийн • Ширагрекийн • Ширамисран • ШирахӀиндин • ШирагӀажарийн • Шираславянийн • Жуьгтийн • Зороастрийн • ХӀиндийн • Инкийн • Иранан • Ирландин • Кельтийн • Цийн • Контан • Коптийн • Малайн • Майян • Масонийн • Миньго • Непалан • Керлаюлианан • Пролептийн: юлианан, григорианан • Руман • Румийн • Симметрин • Советийн • Цхьанаэшшарниг • Тамилан • Тайхойн: беттан, маьлхан • Тибетан • Кхаазаман • Туван • Туркменийн • Французийн • Хакасийн • Ханаанейн • Хараппийн • Чучхе • Шведийн • Шумерийн • Эфиопийн • Юлианийн • Яван • Японийн | |||
Жуьгтийн рузма (беттан-маьлхан рузма, официалан рузма Исраилехь цхьаьна моггӀара жуьгтий Ӏиданаш, доьшу богӀуш долу Товратан корта синагогехь, даздо вина денош, белла гергарчеран иэсан денош, терахьаш дохку официалан а, коммерцин а документаш тӀаьхь. Математика лелор рузман терахьан чот йеш, Беттан фазанийн тидам бечу меттана чӀагӀдира Гилель ШолгӀачун сацамца 359 шарахь. Шараш дагардар догӀу вайн эрал хьалхара 3761 шеран 7 октябрь[1]
Беттанаш а, Песах, Суккот — буттбузарца.
Истори
Жуьгтийн рузман исторехь къаьста кхо коьрта мур:
- инжилан, Ездрин а, Неемин а тӀекхаччалц (в. э. 1500—450 шо хьалха),
- инжилан тӀехьара (шолгӀа Йерда йохайаллалц 70 шарахь),
- товратан, Товрат хӀоттийна даллалц (70—500 шераш).
Беттан йухьиг а, Ӏиданаш а билгадахара «къона Бутт гарца», маьлхан хьолаца а, шолгӀачу — дакъошкахь Бутт гарца а, Маьлхан хьолаца а, кхоалгӀачу муьрехь — деккъа лараца.
Рузман структура
Жуьгтийн рузманехь атта шо лаьтта (שנה פשוטה, шана пшута) 12 беттах; високосан шарахь (שנה מעוברת, шана меуберет) тӀекхета кхин цхьа бутт. Атта а, високосан а шо хила тарло:
- нийса (כסדרה, ке-сидра), берриг 12 бутт лаьтта хийца а луш 30 а, 29 а де;
- тоъал (שלמה, шлема), оцу шарахь бутт хешван, дукха хьолехь 29 де хуьлуш болу, ду 30 де;
- тоьаш боцуш (חסרה, хасера), оцу шарахь бутт кислев, дукха хьолехь 30 де хуьлуш болу, лаьтта 29 дийнах.
Ишттачу кепара, шеран хила тарло 6 тайп-тайпана дохалла:
| Шерийн тайпанаш | Денош аттачу шарахь | Денош високосан шарахь |
|---|---|---|
| Нийса | 354 | 384 |
| Тоъал | 355 | 385 |
| Тоьаш доцуш | 353 | 383 |
Ӏида Песах даздо 15-гӀа нисана[2][3][4], иза хила беза бӀаьстенан бутт, беттан шо маьлхачуьнца нисдархьама жуьгтийн рузманехь тӀеэцна цикл 19 шо (жима цикл), цигахь 7 шо високосан ду. 19 шеран циклехь високосан херийн лоьмарш — 3, 6, 8, 11, 14, 17, 19.
Жуьгтийн шеран дохалла (нийса, тоъал, тоьаш доцуш далахь а) билгалдоккху тишрей беттан хьалхара де дийнахь (Рош ха-Шана). Йахудаллин хӀоттамца, Йом-кипур (10-гӀа тишрей) ца хуьлу пӀераскан дийнахь йа кӀирандийнахь (хӀунда аьлча кечам бан таро ца хулу шотан, ткъа шота дийнахь — кечам бан Йом-кипуран); цундела, Рош ха-Шана хила йиш йац кхаара йа пӀераска. Хошана раба (21 тишрей) ца хуьлу шот дийнахь (хӀунда аьлчи оцу дийнахь деш долу цхьа долу Ӏадаташ лору хьарам бина болх оршот дийнахь); цундела, Рош ха-Шана ца хуьлу кӀиран де. Ишттачу кепара, керла шо доладала йиш йац оршот дийнахь, шинара дийнахь, йеара дийнахь йа шот дийнахь. Рош ха-Шана кӀиран магочу дийнахь нисдархьама,хьалхара де эшахь дахдо цхьаьна денна.
Хьажа кхин а
- Вавилонан рузма
Билгалдахарш
- ↑ Климишин, 1990, с. 250.
- ↑ Климишин, 1990, с. 256.
- Кеп:Архивировано(ингалс.)
- Wayback Machine тӀехь(ингалс.)
Литература
- Календарь // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Год // Библейская энциклопедия архимандрита Никифора. — М., 1891—1892.
- Категория ЕЭБЕ:Еврейский календарь
- Кеп:Книга:Календарь и хронология
Хьажоргаш
- Жуьгтийн рузма — йаззам бу Жуьгтийн электронни энциклопедин
- Еврейский календарь и конвертер дат
- Перевод дат еврейского календаря в другие календари
- Устройство еврейского календаря
- Вечный еврейский календарь — Perpetual Hebrew / Civil Calendar(ингалс.)
Кеп:Жуьгтий