Политика
Поли́тика (желт.-шира. πολιτική «пачхьалкхан гӀуллакх») — пачхьалкхан Ӏедалан меженан а, церан даржерчу нехан а гӀуллакх; ткъа иштта пачхьалкхан функцешца доьзна йукъараллин дахаран гӀуллакхаш а, хиламаш а. Политика Ӏилманца Ӏамор дӀахьо политологин гуран чохь[1].
Термин схьайалар
Антикан заманахь полисаш (желт. πόλις) историн агӀора кхоллалора ша-шенан урхаллин гӀалин йукъараллаш санна, цара конституици йира шеш политикин формаци санна, йукъараллаш — и йукъараллин ша кхоллаелла кеп Шира Грецин йогӀура. Кхиина йаьржира Италехула, нисса Руман империн чухула. Пачхьалкхаш а, импереш а кхиарца шуьйра йукъаметтигийн политикин оьшура хийцамаш а, урхаллин система а кхиор. Политика урхаллин методологи санна кхоллалора полисашкахь, цигахь гуллора урхаллин элита а, шайха хин йолу элита кхоллалуш йолу тайп-тайпана чкъоьрнаш а (пхьоланаш, говзаллаш, ишколаш).
Ша политика термин йукъайаьккхина вайн эрал IV бӀешо хьалха. Аристотела кховдийра цунна иштта билгало: политика — пачхьалкхан (полисан) урхаллин говзалла. Политика къаьстира ша йолу социалан дахаран область санна оцу хиламал дуккха а хьалха — экономикин йукъаметтигел йа эхь-бехкал тӀаьхьа делахь а. Масех тайп-тайпана гар ду политика схьайаларан Ӏаламах:
- Теологин. Оцу гарца политика, дерриг дахар санна, делера схьайаьлла йу.
- Антропологин. Оцу гаро йазайо политика адаман Ӏаламах.
- Биологин. Иштта тидаран маьӀна ду, политикин Ӏалам кхето деза адаман а, дийнатийн а йукъара базица — масала, дера хилар, ша лардаран инстинкт, ца эша гӀертаран къовсам, кхин дӀа а. Этолога К. Лоренца, масала, доьхкура дера хиларан феномен йукъараллин дахарехь долу тӀемашца, революцешца, кхин девнашца.
- Психологин. Оцу гарца адамийн политикин йукъаметтигийн дуьххьарлера хьост ду хьашташ, иэшамаш, эмоцеш, кхин а адамо психика гайтар. Шен ламаст хиллачу кепара политикин маьӀна дора, масала, З. Фрейда, цуо политикин Ӏаламан ассоциаци йора кхетам чохь ца хиларца.
Билгалдахарш
- ↑ Политическая наука Архивйина 2011-06-25 — Wayback Machine Факультет политологии МГУ