Хӏара йаззам РУВИКИ чуьра бу — маьрша энциклопеди
| Кхазакхийн мотт |
|---|
 |
| Шен цӀе |
Қазақ тілі, قازاق ٴتىلى, Qazaq tılı |
| Пачхьалкхаш |
Кхазакхстан, Цийчоь, Росси, Узбекистан, Монголи, ГӀиргӀазойчоь, Туркмени, Туркойчоь кхин а. |
| Официалан статус |
 Кхазакхстан
(пачхьалкхан мотт)
 Росси:
|
| Нисдеш организаци |
Кхазакхстанан оьздангаллин министерство |
| Мотт буьйцурш |
ненан мотт: 11,0 млн (2012)[2]
5 млн. кхечу пачхьалкхашкахь |
| Рейтинг |
87 меттиг[3] |
| Статус |
кхерамзаллехь |
| Категори: |
Евразин меттанаш |
|
Алтайн меттнаш (къийсаме)
- туьркийн га
- Кыпчакийн тоба
- НогӀийн-кыпчакийн бухара тоба
|
| Йоза |
Кхазакхийн абат) |
| ГОСТ 7.75–97 |
каз 255 |
| ISO 639-1 |
kk |
| ISO 639-2 |
kaz |
| ISO 639-3 |
kaz |
| WALS |
kaz |
| Ethnologue |
kaz |
| IETF |
kk |
| Glottolog |
kaza1248 |
 ХӀокху маттахь РУВИКИ |
Кхазакхийн мотт (шен цӀе: қазақ тілі, قازاق ٴتىلى, qazaq tılı) — Республика Кхазакхстанан пачхьалкхан мотт.
Кхазакхийн мотт кыпчакийн бухара тобан йукъабогӀу каракалпакийн, караимийн, карагашийн, гӀезалойн, башкирийн). НогӀийн, каракалпакийн а, карагашийн а меттанашца кыпчакийн-ногӀийн генан йукъабогӀу.[4]
Билгалдахарш
| шира-туьркийн мотт † (шира мотт) |
|---|
| Булгарийн тоба |
- шира: булгарийн † • гуннийн †¹ • хазарийн †¹
- хӀинцалера: хин коьртера, хидожера; малокарачински куцдош)
|
|---|
| туьркийн шира тоба |
- шира гӀиргӀазойн (енисейн-гӀиргӀазойн) † • орхонийн-енисейн (туьркийн къена мотт) • уйгурийн руничийн (орхонийн-уйгурийн) †
|
|---|
Ломан-алтайн
(йуккъера-малхбален)
тоба¹ |
- къилбаседа гӀиргӀазойн, ферганийн-кыпчакийн (†), тубаларийн² • алтайн (ойротийн, алтай-кижи), теленгитийн, телеутийн)
- къилбаседа алтайн¹: шорийн меттан кондомийн куцдош² • чулымийн меттан лахара чулымийн диалект² • къилбаседа алтайн (диал.: кумандийн, челканийн) • сибирера гӀезалойн — къилбаседа алтайн диалекташ
|
|---|
| Карлукийн тоба¹ | |
|---|
| Кыпчакийн тоба |
- шира-кыпчакийн †
- ногӀийн-кыпчакийн — алабугатийн-ногӀийн² • аштаркханан-ногӀийн² • кхазакхийн • каракалпакийн • гӀирман гӀезалойн меттан аренан диалект • узбекийн-ногӀийн (кыпчакийн диалекташ узбекийн) ‡² • ферганийн-кыпчакийн — ногӀийн-кыпчакийн диалекташ² • юртойн-ногӀийн²
- поволжийн-кыпчакийн — барабинийн, тоболо-иртышийн, томскан) • гӀезало-башкирийн² • казанан, мишарийн; кряшенийн¹)
- караимийн (диал.: галичийн, крыман¹, тракайн) • гӀирман гӀезалойн (крымчакийн², гӀирман гӀезалойн меттан йуккъера диалект, урумийн (Азован уллера) — кыпчакийн диалекташ²) • кавказан¹ (мамлюкийн-кыпчакийн †¹
|
|---|
| Огузийн тоба |
- шира-огузийн †
- печенегийн †¹ • саларийн • къилбаседа узбекийн (иканийн-карабулакийн)¹
- огузийн ша мотт — диалекташ, туьркийн-гӀезалойн) • айналлу² • афшарийн² • балканийн-гагаузийн • гагаузийн • кашкайн² • Ӏосманийн † • салчукийн² • сирийн-туркменийн² • сонкорийн-туьркийн • кипран, цалкийн) • трухменийн) • урумийн (Азован уллера) — огузийн лер • хорасанийн-туьркийн (диал.: боджнурди) • хорезмийн (узбекийн огузийн диалекташ)² • гӀирман гӀезалойн меттан къилба бердан диалект
|
|---|
| Саянийн (тобаскан) тоба |
- степные — кёк-мончакийн • цэнгэлийн
- таёжные — малхбален туван² • сойотийн-цатанийн (диал.: сойотийн, урянхайн, цатанийн) • тофаларийн
|
|---|
| Хакасийн (гӀиргӀазойн) тоба |
- сарыг-югурийн (хара-йогурийн) • фуюйн-гӀиргӀазойн
- хакасийн-алтайн — мрассийн шорийн куцдош² • чулымийн меттан йуккъера чулымийн диалект² • качинийн, кызылан, сагайн, шорийн)
|
|---|
| Якутийн тоба | |
|---|
| Йоза | орхонийн-енисейн рунаш • болгарийн рунаш • шира уйгурийн йоза |
|---|
Билгалдахарш: ¹ меттан йа меттийн тобанан классификаци къовсаме йу, мотт йа меттанийн тоба гипотетически йу (хьажа Туьркийн меттанийн классификаци); ² «мотт» боху термин лелайар къовсаме ду, «мотт йа диалект» проблема; ³ схьахетарехь, кыпчакийн; † дӀабоьвлла, бекъабелла йа хийцабелла меттанаш; (†) схьахетарехь дӀабоьвлла меттанаш; ‡ ийна меттанаш |
