Исланди (гӀайре)
| Исланди | |
|---|---|
| исл. Ísland | |
 Исланди. 1952 шеран Америкин тӀеман карта. | |
| Амалш | |
| Майда | 103 000 км² |
| Уггар лаькха меттиг | 2109,6 м |
| Бахархой | 321 857 стаг (2013) |
| Луьсталла | 3,12 стаг/км² |
| Лаьтта меттиг | |
| 65° къ. ш. 18° м. д.HGЯO | |
| Акватори | Атлантикин Ӏапказ |
| Пачхьалкх | |
Исланди (исл. Ísland) — Атлантикин Ӏапказан къилбаседа декъера гӀайре, Полюсан гуон уллера, Гренландин а, Норвегин а йукъара гӀайре, долахь ду иштта цӀе йолчу пачхьалкхан. Къилбаседехьара гӀайре дашдо Гренландин хӀордан хиш, малхбалехьара — Норвегин хӀордо; малхбузехь Данин хидоькъено, иза 280 км шуьйра йу, цуо къастайо Гренландех[1].
Геологин агӀор гӀайре герга йу Америкин континентана, амма политика а, историн-оьздангаллин агӀор Европин дакъа ду[2].
Исланди гӀайренан йукъара майда — 103 эз. км² гергга. Иза дуьненахь 18-гӀа меттигехь ду гӀайренашна йукъахь, шолгӀа (Британел тӀаьхьа) Европехь, оцу хеннахь уггаре доккха тӀапломан гӀайре ду дуьненна тӀаьхь[3][4][5]. Бахархой — 321 857 стаг (2013)[6].
ГӀайренан йерриг аьлча санна мохк бу тӀапломан акъари 2 км кхаччалц лакхенаш йолуш, иза дикка ирча охьадоьду Ӏапказе кхаччалц, кхуллу эзарнаш фьордаш. ХӀордан тӀегӀанал йуккъера локхалла 500 м. Дуккха а жигара тӀаплаьмнаш (Гекла, Аскья, Лаки, кхин а), гейзерш, довха шовданаш, лавин аренаш берриг аьлча санна мохк дӀалоцуш бу. ГӀайренан уггар лекха — Хваннадальсхнукюр лакхе (2109,6 м)[6].Алссама майданан дакъа — 11,8 эз. км² — шалаьмнаша дӀалаьцна бу. /аьмнаша а, шалаьмнаша а дӀалоцу 14,3 % мохк; ораматашца къевлина бу 23 % мохк[7]. Уггаре даккхий Ӏаьмнаш ду Тоурисватн (хилоттийла) (83—88 км²) а, Тингвадлаватн (82 км²) а. ГӀайренан йуккъера дакъа — тӀаплаьмнийн йеса кӀошт, гӀамаран а, лавин а аренаш, акъареш, шалаьмнаш. Дукхах долу лаьмнаш 500 м тӀера 1000 м кхаччалц локхалла йолуш ду. Мехкан 1/4 бен дац адам даха мегаш — хӀордан йистера лахара аренаш а, тогӀеш а. ГӀайренан йохалла йу малхбалера малхбузе кхаччалц 480 км, ткъа къилбаседехьара къилбехьа — 307 км.
Уггаре лекха лаьмнаш
- Уггаре лекха лам — бохь Хваннадальсхнукюр (2109,6 м) 64°00′53″ къ. ш. 16°40′29″ м. д.HGЯO
Исланде даха ховшаран истори
Хетарехь, Исланди хилар девзаш хилла вайн эрал IV бӀешо хьалха дуьйна (Массалиера Пифей) экспедици тайначу гӀайренна тӀе Туле), амма Ирландин мозгӀарийн дуьххьарлера меттигаш кхузахь гучуевлла 9-гӀа бӀешо долалуш. МозгӀарийн тептаршца, цара уьш чӀогӀа лерина лелош хилла, гӀайрен тӀехь ширачу нах бехачу меттигийн ларш ца карийна. Ирландин мозгӀарш Исландера арабаьхна викингаша цига кхаьчна 874 шарахь. Оццу хенахь Ингольфр (Ингольф) Арнарсона, Малхбуза Норвеги махкара викинг, шен халкъаца кхоьллина хӀинцалера Исландин коьрта шахьар Рейкьявик.
Билгалдахарш
- ↑ Исландия (остров) — Мегаэнциклопедия Кирилла и Мефодия — статья. Энциклопедия Кирилла и Мефодия. ТӀекхочу дата: 2017 шеран 27 август. Кху чуьра архивйина оригиналан 2017 шеран 27 августехь
- ↑ Information about Iceland, Iceland country facts (инг.). Blue Car Rental. ТӀекхочу дата: 2022 шеран 26 ноябрь. Архивйина 2022 шеран 25 ноябрехь
- ↑ Анастасия ГОЛИКОВА. Самые красивые вулканические острова планеты. smol.kp.ru. Комсомольская правда (2013 шеран 13 ноябрь). ТӀекхочу дата: 2020 шеран 10 ноябрь. Архивйина 2020 шеран 11 ноябрехь
- ↑ Самый-самый остров Исландия (инг.). www.restbee.ru. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 10 ноябрь. Архивйина 2020 шеран 20 октябрехь
- ↑ Исландия – страна самых-самых. Интернет-журнал «Живой лес» (2015 шеран 4 январь). ТӀекхочу дата: 2020 шеран 10 ноябрь. Архивйина 2020 шеран 11 ноябрехь
- ↑ 1 2 Population development 2012 (инг.) (PDF) С. 6. Statistics Iceland. ТӀекхочу дата: 2013 шеран 25 март. Кху чуьра архивйина оригиналан 2013 шеран 25 апрелехь
- ↑ National Land Survey of Iceland (англ.). Кху чуьра архивйина оригиналан 2008 шеран 17 майхь
Литература
- Зденек Кукал. Великие загадки Земли / Пер. с чеш., ред. и предисл. В. И. Войтова. — М.: Прогресс, 1989. — 396 с.: ил.
- Геншафт Ю. С., Салтыковский А. Я. Исландия: Глубинное строение, эволюция и интрузивный магматизм. — М.: ГЕОС. — 363 с. — ISBN 5-89118-098-7.
- Серебрянный Л. Р. Страна огня и льда. — М.: Географгиз, 1959. — 32, [8] с. — (Рассказы о природе).
Хьажоргаш
- География Исландии в цифрах. Кху чуьра архивйина оригиналан 2008 шеран 11 июнехь
Викиларма: Атлас: Исланди (гӀайре) 
