Хӏара йаззам РУВИКИ чуьра бу — маьрша энциклопеди
ХӀокху терминан кхин а маьӀнаш ду, хьажа ЦӀий (маьӀнаш).
ЦӀий (лат. sanguis) — организман чуьра тӀуьна а, лела а вовшахтасаран хьаса. Лаьтта тӀуьначу хьолехь — плазмех — а цунна чохь йолчу кепатоьхна дакъолгех (клеткех а, клеткех евллачех а): эритроцитех, лейкоцитех, тромбоцитех. Лела къевлина пхенийн системехула тоьтту цхьаьна эшшара детталучу дегӀан кхечу хьесех кхетта а дац гистогематикин пардо хиларна.
БукъадаьӀахк йолчеран цӀийн цӀен бос бу (сирлачун тӀера таьӀна-цӀен тӀекхаччалц) эритроциташкахь гемоглобин хиларна.Адаман кислородах дуьзна цӀий (некъийн) сирла-цӀен хуьлу, иза доцург (пхенийн) алсама таьӀна хуьлу. Цхьайолчу моллюскийн а, гезгийн тайпанийн а цӀий (нийса аьлча, гемолимфа) айсийна хуьлу гемоцианинан бахьнехь[⇨].
Юккъера барам стеган цӀийн барам 5,2 л, зударийн — 3,9 л[1]:93, ткъа дуьнен тӀедевлла берийн — 200—350 мл[2]. ЦӀийн дозаллин дакъа воккхачу стеган хуьлу 6—8 %[2].
Адаман цӀий гӀодан клеткех, церан барам бу 30 000 гергга, коьртаниг даьӀахкан тӀамрехь, ткъа кхин а дуткъа йуьхьанпейеран бляшкашкахь, тимусехь, йекхоийн шоддашкахь а Ӏонжарехь а[2].
ЦӀий Ӏамош долу медицинин декъах гематологи.
Билгалдахарш
- И. С. Балаховский (биохимия), Б. H. Борисов, Б. E. Мовшев, Фёдоров (биофизика), А. П. Громов (судебно-медицинское исследование), Н. В. Демидова, Г. И. Козинец (методология исследований), Э. И. Терентьева (морфология), E. М. Крепе (физиология), Л. А. Махонова (педиатрия), В. М. Русанов (препараты крови), Ю. Н. Токарев (генетика), М. А. Умнова (иммунология), Ф. Э. Файнштейн (гематология). ЦӀий // Большая медицинская энциклопедия / гл. ред. Б. В. Петровский. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1980. — Т. 12 : Криохирургия — Ленегр. — С. 93—132. — 150 300 экз.
- ↑ 1 2 3 Воробьёв, Смирнов, 2010, с. 86—88.
| |
---|
Дошамаш а, энциклопедеш а | |
---|
Библиографин каталогашкахь |
---|
|
|
меженаш а, хьесий а |
---|
Эктодерма |
- чкъоьран Эпидермис
- МӀараш
- Месаш
- Хьацаран йекхоьаш
- Ерриг букъан тӀум, нервийн чаккхе, нерваш
- хаадаларан меженийн рецепторан клеткаш
- йоӀбӀаьрг
- Церган чкъуьйриг
|
---|
Энтодерма |
- Эпителий хьеран, тӀеда къамкъарган, чуьйрийна, Йекъа къамкъарган, похапхенийн, пехийн, Стиман ахкарган, Хьоткъан ахкарган, хьатӀ охьахоьцу хоршан
- доӀах
- Даккхий Ӏийдаргех долу вока
- Хьорзамхина гонахара Ӏийдаргаш
- Пха
|
---|
Мезодерма |
- Ерриг меженийн шера оьзгаш
- ДаьӀахкийн оьзгаш
- Деган оьзгаш
- вовшаххутту хьаса
- ДаьӀахк
- Хьорзамаш
- Цергдилха
- ЦӀий
- ЦӀий лела пхенаш
- СтиэцӀарнийн шаг
- Жаннаш
- хӀу а, СтиэцӀарнаш а
|
---|
|
---|
ЦӀий кхоллар |
- Адаман даьӀахкан тӀум
- Эритропоэз
- Тромбопоэз
- Лейкопоэз
- Гранулопоэз
- Лимфоцитопоэз
- Моноцитопоэз
|
---|
Компоненташ |
- ЦӀийн плазма
- ЦӀийн клеткаш:
- Эритроциташ
- Тромбоциташ
- Лейкоциташ
- Гранулоциташ
- Нейтрофилаш
- Эозинофилаш
- Базофилаш
- Агранулоциташ
|
---|
Биохими |
- ЦӀийн тоба
- Резус-фактор
- Гематокрит
- буферан системаш
- ЦӀийн молха
- Гликеми
|
---|
Цамгарш |
- Анеми
- Лейкоз
- Коагулопати
- Гемофили
- Виллебрандан цамгар
- Гемобластозаш
|
---|
хьажа кхин а: Гематологи, Онкогематологи |
Иммунни система |
---|
Меженаш |
- Тимус
- ДаьӀахкан тӀум
- Мазин пардонца ассоци йина йекхоьийн хьесий[en]
- Йекхоаш
- Ӏонжар
- Фабрициевн тӀоьрмиг
|
---|
Вешшехь хилла иммунитет | Клеткашйн иммунитет (лейкоциташ) |
- Базофилаш
- Эозинофилаш
- Нейтрофилаш
- Моноциташ
- Макрофагаши
- Естественные киллеры
- Адаптиван Ӏаламан киллераш[en]
- БерацӀен Ӏаламан киллераш[en]
- Цитокин-индуцированные киллеры[en]
- гулъйелла клеткаш
- вешшехь хиллаиммунитетан йекхоийн клеткаш[en]
- Нуоциташ[en]
- Цитокин-индуцированни киллераш[en]
- Лимфокин-активированни киллераш[en]
|
---|
Гуморалан иммунитет |
- Комплементан система
- Комплементан системин активацин классикин некъ
- Комплементан системин альтиернативан классикин некъ
- Комплементан системин активацин Лектинин некъ
|
---|
|
---|
Эцна иммунитет | Клеткашйн иммунитет (лейкоциташ) |
- Нулан клеткаш[en]
- T-лимфоциташ
- КӀорге йоцу T-клеткаш[en]
- Регуляторан Т-клеткаш
- Т-хелпераш
- Фолликуляран T-хелпераш[en]
- T-хелпераш 3[en]
- T-хелпераш 17
- Т-киллераш
- NKT-клеткаш[en]
- γδT-клеткаш[en]
- Иэсан Т-клеткаш
- B-лимфоциташ
- кӀорге йоцу B-клеткаш[en]
- B1-клеткаш[en]
- Плазмин клетка
- Фолликуляран B-клеткаш[en]
- маргиналан зонин B-клеткаш[en]
- Регуляторан B-клеткаш[en]
- дехьйовларан B-клеткаш[en]
- Йуккъераобласташ[en]
- Центроциташ[en]
- Антигенпрезентирующие клеткаш
- Дендритан клеткаш
- Макрофагаш
- B-лимфоциташ
- Антигенан презентаци
|
---|
Гуморалан иммунитет |
- Антиген
- Суперантиген
- Аллерген
- Гаптен
- Эпитоп
- Асанан эпитоп[en]
- Конформацин эпитоп[en]
- Мимотоп[en]
- Иммуноген[en]
- АнтидогӀмаш
- Моноклоналан антидогӀмаш
- Поликлональные антидогӀмаш
- АутоантидогӀмаш
- МикроантидогӀмаш[en]
- Поликлоналан B-клеткин жоп[en]
- Аллотип
- Изотип[en]
- Идиотип[en]
- Иммунни комплекс[en]
- Паратоп
|
---|
|
---|
Медиатораш |
- Цитокинаш
- Интерлейкинаш
- Интерферонаш
- Хемокинаш
- Опсонин
- Цитолизин[en]
|
---|
Иммуногенетика[en] |
- Антигенан вариаци[en]
- гергарло кхиар[en]
- Соматикин гипермутаци
- Клоналан селекци
- V(D)J-рекомбинаци
- бес-бесара цхьаьнадалор[en]
- антидогӀмийн классаш дӀехьатохар
- ГистоцхьаьнадагӀаран коьрта комплекс
- Адамийн лейкоцитаран антиген
|
---|
Иммуннижоп |
- Иммунитет
- Аутоиммунитет
- Аллоиммунитет[en]
- Гиперсинхаамалла
- Воспаление
- Кросс-реактивность[en]
|
---|
Иммунологин толеранталла |
- Йуккъера толеранталла[en]
- Периферийн толеранталла[en]
- Клоналан анерги[en]
- Клоналан делеци[en]
- Пхьораллера иммунологин толеранталла
- Иммунни гӀоленаш
|
---|
Бохамаш |
- Иммунодефицит
- Аутоиммунни цамгарш
- Аллерги
|
---|
|
---|
|
Дийнаташ |
- Эпителиалан
- Вовшехтасаран
- даьӀахкан
- хьорзаман
- мохьан
- ретикуляран
- маза
- цӀий
- Букъ-чӀара
- Нервийн
- Дилхан
- Къовларан
|
---|
Ораматаш |
- гулйаларан (меристема)
- Къовларан
- Механикин
- Абсорбцин
- Ассимиляцин
- Новкъа бохурш
- ДӀайехкинарш
- Аэренхима
- Секреторан
|
---|
Хьажа кхин а |
- Гистологи
- Клеткашна йукъара хӀума
|
---|
|
Трансфузиологи |
---|
Служба крови |
- ЦӀийдалар
- ЦӀийн банк
- ЦӀий хуьйцу станци
|
---|
Гемотрансфузи |
- ЦӀий лург
- Реципиент
- ЦӀийн тоба
- Резус-фактор
- Зиераш
- Аферез
- Плазмаферез
- Тромбоцитоферез
- Лейкоферез
- Хийцина керла цӀий доттар
|
---|
ЦӀийн компоненташ |
- куьйга дина цӀий
- Криопреципитат
- Тромбоциты
- ЦӀийн плазма
- Тромбоцитех йуьзна плазма
- Эритроциташ
- Дийнна цӀий
- Керла гӀорайайтина плазма
|
---|
Иммунни система / Иммунологи |
---|
Системаш |
- Адаптиван иммунни система а, вешшехь хилла иммунни система а
- Гуморалан имунни система а, Клеткин имунни система а
- Комплементан система (Анафилотоксинаш)
- Intrinsic immunity
|
---|
Антигенаш а, антидогӀмаш |
- Антиген (Суперантиген, Аллерген)
- Гаптенаш
- Fab
- Fc
- Эпитоп
- Асанан эпитоп
- Конформацин эпитоп
- АнтидогӀмаш
- Моноклоналан антидогӀмаш
- Поликлоналан антидогӀмаш
- АутоантидогӀмаш
- Polyclonal B cell response
- АнтидогӀмийн аллотипаш
- АнтидогӀмийн изотипаш
- АнтидогӀмийн идиотипаш
- Иммунни комплекс
|
---|
иммунни системин клеткаш Лейкоциташ |
- йекхоийн
- T-лимфоциташ
- B-лимфоциташ
- Ӏаламан киллераш
- Плазмин клеткаш
- Миелоидан
- Гулйелла клеткаш
- Базофилаш
- Эозинофилаш
- Макрофагаш
- Фагоциташ
- Нейтрофилаш
- Макрофагаш
- Ретикуло-эндотелиалан система
- Антигенвекалийн клеткаш
- Дендритан клеткаш
- Макрофагаш
- B-лимфоциташ
- Антигенан презентаци
|
---|
Иммунитет а, толеранталла |
- гӀуллакхаш дар
- Иммунитет
- Autoimmunity
- Аллерги
- хьу кхетар
- Гиперцитокинеми
- Кросс-реактивалла
- МиелодӀаьвшалла
- хӀумма а ца дар
- Иммунологин толеранталла
- Central
- Peripheral
- Clonal anergy
- Clonal deletion
- Иммунодефицит
|
---|
Рецептораш |
- Т-клеткин рецептор
- Fc-рецептор
|
---|
Иммуногенетика |
- Соматикин гипермутагенез
- V(D)J-рекомбинаци
- Дехьатохаран класс
- гистоцхьаьнатардаларан коьрта комплекс/HLA
- Гистоцхьаьнатардалар
|
---|
ХӀумнаш |
- Цитокинаш
- Опсонин
- Цитолизин
|
---|
Кхин | Диагностикин иммунологи |
---|
Меженаш |
- Тимус
- Ӏонжар
- Соьла гулло шеддаш
- ЦӀий
- ДаьӀахкан тӀум
- Букъ-чӀара
- иммунни системин цамгарш (Иммунодефицит)
|
---|