МаьӀдане йагорг

КӀора боккха меттиг — карьеран самосвал

КӀора боккха меттиг — болх беш йу абзетцер

МаьӀдане йагорг — углеводороддоллу материал, кхоллало ша кепара дуьненан чкъоьрехь йеллачу дийнатех а, ораматех а, иза адамо лелайо энергин хьосташ санна. Коьрта маьӀдане йагоргаш:мехкадаьтта, Ӏаламан газ, кӀора бу каустобиолиташ.

Иштта йогу пайден маьӀданаш кхоллайала оьшу иттаннаш эзар шераш, уьш лору карла ца йовлу ресурсаш. ХӀинца маьӀдане йагоргаш йу коьрта энергин хьост. Дуьненайукъара энергетикин агенталлин (ДЭА) 2022 шеран хаамашца, цхьа кӀора, энергин хьост санна, багийна 8,3 млрд тонна

Билгалдахарш

Массо кепара маьӀдане йагорг йагийча йолу энерги, лакхара Йагоран йовхаллин дакъа кӀоран, Ӏехин, мехкдаьттин, метанан. Лахахь йалийначу таблицица жамӀ дан лур ду, цхьа кийла мехкдаьтта дагийча йовхо йолу, аьлчи а энерги йолу, лаххара а, 5,3-зза дукха, цхьа кийла декъа дечигал сов, цигара схьа, мехкдаьтта алсама энергих йуьзна цхьанакхетар йу, цундела пайден а йу дечигал.

Цхьацца йагорган тайпанийн йагаран йовхонан дакъа

ХӀума	q, Дж/кг	ХӀума	q, Дж/кг
Декъа дечигаш	8,4-11	Дечиган кӀора	31,5-34,4
Ӏеха	8,1-16,3	Ӏаламан газ	41-49
ТӀулган кӀора	27	Мехкадаьтта	43,5-46
Антрацит	26,8-34,8	Боьра кӀора	13-25

Дозанаш а, альтернативаш а

Коьрта йаззам: Биойагорг

Йагорган запасаш кӀезга мел хуьлу, кӀезга мел йоху мах тӀекхетар бу. Мах тӀе мел кхета альтернативан а, карла йолу энерги а алсама лелор йу. Куьйга дина бензина а, кхин а карлайовлу энергин хьосташа а хӀинца аьргалла йоьху, кхин а йеза йаран а, кечйаран а технологеш оьшу. Альтернативан хьосташна йукъйогӀу хӀоьънан энерги (хӀоьънан а, термохӀоьънан а), гидроэлектростанцеш, мелхан, механ, геотермалан электростанцеш.

Хьажа кхин а

• Йагорган промышленность
• Мехкадаьттадаккхар
• Газан промышленность
• КӀоран промышленность
• Ӏехин промышленность

Билгалдахарш

Хьажориг

• Ископаемое топливо // Научно-технический энциклопедический словарь(оьр.). — Научно-технический энциклопедический словарь
• Топливо // Энциклопедия Кольера. — Открытое общество(оьр.). — 2000. — Энциклопедия Кольера
• Ископаемое топливо (ТӀе цакхочу хьажорг — истори, копи)