Ветчалгаш
| Ветчалгаш | |||
|---|---|---|---|
| Dermatophagoides pteronyssinus | |||
| Ӏилманан классификаци | |||
|
|||
| Дуьненайукъара Ӏилманан цӀе | |||
| Acari Leach, 1817 | |||
| ТӀехулара тобанаш | |||
|
|||
| |||
Ветчалгаш (гезгакепара дийнатийн классера (Arachnida) гезгийн тайпанийн бухара классийн дийнаташ[1]. Уггаре йоккха классера тоба: сурт хӀоттийна 54 эзар сов кепийн, царна йукъахь йелла дӀайевлла 144 кеп а[2]. Иштта ветчалгаш къегина, шен историн кхиарехь уьш хилла микроскопан кегийра барамехь, цуо таро йина царна лаьттан тӀехулара чкъоьраш карадерзо, цаьрца дукха шорта дахкало ораматех диснарш.
Ветчалгаш Ӏамош долу зоологин декъах, олу акарологи (схьадаьлла шира-желт. ἄκαρι — ветчалг[3]).
Ветчалгаш еха мичхьа: латта тӀаьхь, дийнаташна тӀаьхь, ораматаш тӀаьхь. Цхьйерш йеха хи чохь, дукхаха йерш — латта тӀехь йахкораш санна, кхин йерш — ораматаш тӀаьхь, наггахь галлаш йеш царна тӀаьхь, кхуззалгӀанаш — деранаш йа паразиташ йу. ТӀаьххьарчу тайпана йу Varroa, накхарийн кхераме паразит, иштта адамийн гирзан ветчалгаш. Дукхаха йолу кепаш зуламе йац адамашна, амма цхьа йерш царех йоьзна йу аллергица йа дӀало цамгарш, масала, иксодан ветчалгаш.
Сурт хӀоттор
Дукхаха йолчу ветчалгийн жима, микроскопан дегӀан барам бу: 0,08 мм (80 мкм) масех миллиметран итталгӀа дакъа (лаьттанчеран, ораматаш йуу кепийн, накхарийн паразитийн а, декха дийнатийн цӀоканна а), наггахь миллиметра кхочу. 20—30 мм деста дегӀ цӀий меллачу стен паразитийнДегӀ дийна йа шина декъе декъна, уьш тера а йац коьрта дегӀах а, гайх а гезгийн, — доза чекхдолу мелла а уллехула дегӀан хьалхара декъан. Дукха хьолехь хуьлу 12 ког, царех 8 тӀаьхьара когаш ханна йаккхийчеран — когаш (дукха хьолехь йалх ког болуш хуьлу. Кога дакъош: хенан даьӀахк, вертлуг, гӀарт, гола, носта, тӀод. ТӀод (тӀаьххьара дакъа) дукха хьолехь маӀарш а, гӀад кепара тӀелетарг а йолуш хуьлу. Уггаре хьалхара ши ког — хелицераш, уьш тера йу тукарех йа цуо йо Ӏуттуш хадо бетан структураш. ШолгӀа ши ког — педипальпаш, уьш а ду бетан меженашна йукъа догӀуш. Уггаре атта ветчалгийн уьш мукъа ду, амма тайпанан меттигашкахь уьш даккхий хуьлу цхьана хелицерашкахь, кхечу дегӀан дакъошца бо «корта», дӀасалелаш тӀечӀагӀбина дегӀанна. ПаргӀата чаккхенаш педипальпин йу щупикаш йа схьалоцу гӀирс. Дукха хьолехь хуьлу 4 бӀаьрг, амма тайпанийн бӀаьргийн барам хийцабала мега ноль тӀера пхеанна тӀекхаччалц[5]. Цхьацца доьзалийн векалийн дегӀ кӀеда хуьлу, цӀокан хитинан къовламца, кхечера иза ларйина чӀогӀачу турсца йа панцирца.
