БугӀанбуц
| БугӀанбуц | |||
|---|---|---|---|
| БугӀанбуц сирйулуш йолу (Atriplex canescens) | |||
| Ӏилманан классификаци | |||
|
|||
| Дуьненайукъара Ӏилманан цӀе | |||
| Atriplex L., 1753, nom. cons. | |||
| Синонимаш | |||
| Номенклатуран тайпа | |||
| Кепаш | |||
| |||
БугӀанбуц (Амарантан (Amaranthaceae) тайпа. Цунна йукъайоьду 247 сов кепара ораматаш[2], уьш йаьржина барамера а, тропикин а зонашкахь шинне эхиган. Уггаре дукха бахамехь лело кепаш йовлу АЦШ малхбузен а, йуккъера а штаташкара, Австралин чоьхьара кӀошташкара.
ЦӀе
Ораматан латинан цӀе хаало Плинийгахь[3].
Тайпанан синонимикин йукъа йогӀу ткъеха цӀе.
Сурт хӀоттор
Цхьана шеран а, дуккха шерийн а бецаш, ахколла йа колланаш. ГӀаш рогӀера ду (йукъарадаккхар санна, уггаре лахара гӀаш хил тарло дуьхь-дуьхьал), дика кхиина дийнна гӀан чкъурамашца.
Дукха хьолехь ораматаш къевлина детин бесара чоьшца, цундела го уьш тӀе дама доьхкича санна.
цхьа цӀа долу). Боьрша заза 5 декъан зазан уллернаш хуьцу, зударийнчеран зазан уллернаш шиъ паргӀата йа вовшахлетта зазан уллернаш, цара дӀалоцу шина дургалан бӀогӀам.
Экологи
Дукха хьолехь, йу асаран ораматаш, хаало йеса меттигашкашкахь, бердашна тӀахь, боьлакашна чохь, кин дӀа а.
Россехь кхуьу бугӀанбеца ткъе пхиъ кепах уггаре йаьржинарг йу дӀасакхийсина бугӀанбуц (Atriplex patula)[4].
БугӀанбецо чӀогӀа лов туьхнаш лаьттахула даржар.
Таксономи
Atriplex L., Sp. Pl.: 1052 (1753), nom. & typ. cons.
Синонимаш
- Obione Gaertn. (1791)
- Halimus Wallr. (1822), nom. illeg.
- Pterochiton Torr. & Frém. (1845)
- Schizotheca (C.A.Mey.) Lindl. (1846), nom. illeg.
- Lophocarya Nutt. ex Moq. (1849), pro syn.
- Phyllocarpa Nutt. ex Moq. (1849), nom. inval.
- Pterocarya Nutt. ex Moq. (1849), nom. inval.
- Theleophyton Moq. (1849)
- Armola (Kirschl.) Montandon (1856)
- Teutliopsis (Dumort.) Čelak. (1872)
- Haloxanthium Ulbr. (1934)
- Neopreissia Ulbr. (1934)
- Blackiella Aellen (1938)
- Halimione Aellen (1938)
- Morrisiella Aellen (1938)
- Pachypharynx Aellen (1938)
- Senniella Aellen (1938)
- Cremnophyton Brullo & Pavone (1987)
- Sukhorukovia Vasjukov (2015)
Кепаш
POWO хаамийн базица тайпана йукъа догӀу 247 кеп[2], царех цхьадерш:
- Atriplex cana C.A.Mey. — КӀайн бугӀанбуц
- Atriplex canescens (Pursh) Nutt. — Силуш йолу бугӀанбуц
- Atriplex falcata (M.E.Jones) Standl. — Марскепара бугӀанбуц
- Atriplex fera (L.) Bunge — Акха бугӀанбуц
- Atriplex glabriuscula Edmondston — Йерзино бугӀанбуц, йа Бабингтонан бугӀанбуц, йа Шеро бугӀанбуц
- Atriplex halimus L. — Туьханан бугӀанбуц
- Atriplex hortensis L. Кеп:TypusБешан бугӀанбуц
- Atriplex littoralis L. — Бердайистера бугӀанбуц
- Atriplex longipes Drejer — Йахйелла бугӀанбуц
- Atriplex patula L. — Йаьржина бугӀанбуц
- Atriplex pedunculata L. — ГӀад долу бугӀанбуц
- Atriplex prostrata Boucher ex DC. — Текха бугӀанбуц
- Atriplex sagittata Borkh. — Ӏадкепара бугӀанбуц
- Atriplex sibirica L. — Сибрехан бугӀанбуц
- Atriplex tatarica L. — ГӀезалойн бугӀанбуц
- Atriplex verrucifera M.Bieb. — Чхьинтийн бугӀанбуц
Лелайар
БугӀанбецан дукха кепаш йаа мегаш йу. Амма адама йууш йолу коьрта кеп — иза Бешан бугӀанбуц (Atriplex hortensis), иза лелийна ца Ӏара мацалла йолу шерашкахь а, ткъа лелайора массанхьа салатийн орамат санна.
Говзаллехь
БугӀанбуц хилира коьрта васт А. Ахматован лирикехь[5]:
Шуна хууш делахьара, муьлха нехех
Кхуьу байташ, эхь ца хеташ!
Можа баппа керта йистехь,
ӀаьӀнаш а, бугӀанбуц санна…
Фольклоран мукъамийн контекстехь васт талларехь поэтан кхолларалехь лерина къаьстина белхаш. Талламхочо М. М. Адуляна хуьлийту, васт йихкина бохамера хабар дахьаш[6].
Л. К. Чуковскаян тешаллица, шен хьалхара гуламна «Суьйре» (СПб.,1912) Ахматова «БугӀанбуц» цӀе йала гӀертара[7][8]:
«Суьйренах» суна хьалха ала лиира «БугӀанбуц», тӀаккха хьалхара байт хир йара «Аса малх схьакхеташ // Безамах йиш локху, // голаш тӀаьхь хасбешахь // БугӀанбецан асар дӀадоккху». Амма соьга ца йалийтира и цӀе.
…Аса цуьнга элира, байташкара го — цунна чӀогӀа йезийла бугӀанбуц.
— ХӀаъ, чӀогӀа, чӀогӀа, Нитташ, ӀаьӀнаш. Иза жима йолуш дуьйна. Оцу хенахь тхо дехира Царскехь, урамалгехь, цигахь татол чохь кхуьура ӀаьӀнаш а, бугӀанбуц а. Со жима йара, ткъа уьш йаккхий, шуьйрагӀадолуш, хьожа йогӀуш, малхо йохйина, — суна оцу хенахь дуьйна дукха йеза уьш.
«Ретроспективан мистификаци» йукъара ца йоккхуш Ахматован верси альтернативан цӀарах, Л. Г. Кихнейс билгалдоккху автор гӀертар «жайнин церах хӀотто цхьа сийлаллин парадигма йукъара „дийнатийн“ семантикаца: БугӀанбуц — Динберг — Дак / Эрз»[9][10].
Билгалдахарш
- ↑ Ораматийн таксономин дуьненайукъара ассоциаци (IAPT).
- ↑ POWO. (2022). ТӀекхочу дата: 2022 шеран 29 сентябрь. Архивйина 2022 шеран 21 октябрехь
- ↑ Флора СССР, 1936.
- ↑ Раенко, 2010.
- ↑ Ахматова, А. Мне ни к чему одические рати… (1940) // Строфы века. Антология русской поэзии. — Минск; М.: Полифакт, 1995. Архивйина 2015 шеран 2 апрелехь.
- ↑ Адулян, М. М. Образ «лебеды» как продолжение фольклорных традиций в лирике А. Ахматовой. ТӀекхочу дата: 2015 шеран 26 март. Архивйина 2015 шеран 2 апрелехь
- Записки об Анне Ахматовой. — М., 1997. — Т. 1: 1938—1941. — С. Запись от 20 июня 1940.
- В. М. Жирмунскому 20 февраля 1967
- ↑ Кихней, Л. Г. Книга «Вечер» Анны Ахматовой сквозь время: авторская интроспекция и ретроспекция. akhmatova.org. ТӀекхочу дата: 2015 шеран 26 март. Кху чуьра архивйина оригиналан 2015 шеран 2 апрелехь
- ↑ См. также: Карохин, Л. Ахматова на бывшей Императорской ферме // Царскосельская газета. — 2001. — 8 февраля. — № 15 (9190). Архивйина 2015 шеран 2 апрелехь.