Бакъо

1000 йукъара цхьа йаззам
Хӏара йаззам РУВИКИ чуьра бу — маьрша энциклопеди
Нийсонан аллегори.

Бакъо — адамийн юкъараллехь, нехан лелар нисдан а, цера юкъаметтиг ларъян а, раж а хилита. Цаьрга вовшен ницкъ ца байта хьажар а, кхин дӀа а, цу тайпа Ӏалашонаш а йoлуш кхоьллан массо а бакъонаш. Цаьра гойту мегар дерг а, мегар доцург а. Уьш ларъян массо стеган тӀе диллан декxар ду.

Бакъонан ницкъ бакъбан, цуьнга мелла алсаме неха ларам а хилита оьшу:

  • бакъонан бух бакъбин тӀелаьцна иза хилар.
  • бакъо тӀелаьцначул тӀаьхьа. Махкахь бехаш болу бахархошна иза дӀакхайкха ян публикацишца. ХӀунд аьлча, хӀора вахархо шен Ӏедало тӀе диллан декъар доьвзаш а, тӀаккха и декъар кхочуш дан дезаш ву.
  • пачхьалкхо тӀелаьцна йолу бакъо лар ян езаш ю. Масалла, и тӀелаьцна йoлу бакъо лар ца йина волу вахархочуна таIзар a деш.

Бакъо, мораль, этика

Бакъо моралех а, гӀиллакхеx а, кхаьсташ ю. ХӀунда аьлча бакъонах хоьттан таӀзар ду(цхьаъ вукханах къастаза дозуш ду). Нагахь санна и бакъо тергал ца яхь Ӏаткъам бан.

Ткъа иштта бакъо къаьсташ ю этиках. Бакъона коьрта Ӏалашо ю — дӀа хоттийнa бакъонашан а, Ӏедал- низамийн а, маьӀан хӀу ду билгалдаккха. Цуьнан коьрта Ӏалашо йац: хӀуман моралех хьакхалуш агӀона мах хада бар: нийса ду йа харц ду аьлла. Цундела гӀиллакяхь а, этикехь а, ца догӀуш долу хӀумнаш бакъоно магийна дац аьлла билгалдаькхна ца хила тарло.

Дуьненан бакъонан системаш

Бакъонан системийн классификаци

  • Романийн-германхойн бакъонан доьзал-цхьанатоьхна йoлу массо а континенталийн Европин пачхьалкхашан бакъонаш. Римера бакъо шей бух а болуш. Оцу бакъонан доьзаллийна юккъе йoху бакъонан системийн коьрта хьост -нормативан акт ю.
  • Ингалс-саксонийн бакъонан доьзал- тобан юккъе йоьлху: Йоккха Британийн а (Шотланди йoцург), Канадийн а, Америкин Цхьанатоьхна Штаташийн а, Ямайкийн а, Австралийн а, бакъонан системаш. Оцу бакъонан системшан лардаш ю -принцип stare decisis (лат: хьалхе бина сацам тӀаьхь латтар)
  • Динан бакъонан доьзал- бакъонан системийн коьрта хьост — Делан дош ду. Масалла, бусулб динехь — шарI ду.
  • Ламастан бакъонан доьзал — оцу тобан юккъе йоьлху бакъонан системашна коьрта хьост ю — ламаст а, Ӏадат а, уьш шийра хенашкахь дуьндахь хьа догӀуш хилари тер наха юх-юха уьш лела деш, диц а ца деш лаьтта.

Бакъонан кеп-кепара дакъош

  • Конституцийн бакъо
  • Административан бакъо
  • Вахаркипан бакъо
  • Финансийн бакъо
  • Доьзалан бакъо
  • Къинхьегаман бакъо

Тайп- тайпана бакъонах хоьттина-дихкина Ӏилманаш

  • Бакъонан истори
  • Бакъонан философи
  • Бакъонан социологи
  • Бакъо а, экономикаъ (йа бакъонан экономикин анализ)
  • Бакъонан антропологи

Литература

  • Алексеев С. С. -->Общая теория права. В двух томах. — М.: Юридическая литература, 1981. — Т. 1. — 361 с.
  • Алексеев С. С. -->Общая теория права. В двух томах. — М.: Юридическая литература, 1982. — Т. 2. — 360 с.
  • Давид Р., Жоффре-Спинози К. -->Основные правовые системы современности = Les grands systemes de droit contemporains / Пер. с фр. В. А. Туманова. — М.: Международные отношения, 1996. — 400 с. — ISBN 5-7133-0892-8.
  • Марченко М. Н. Теория государства и права. — М.: Проспект, 2006. — 640 с. — ISBN 978-5-392-02414-8.
  • Матузов Н. И., Малько А. В. Теория государства и права: Учебник. — М.: Юристъ, 2004. — 512 с.
  • Нерсесянц В. С. -->Философия права. — М.: Норма, 2005. — 848 с. — ISBN 5-89123-098-4.
  • Нерсесянц В. С. -->Общая теория права и государства. — М.: Норма, 2002. — ISBN 5-89123-381-9.
  • Проблемы общей теории права и государства. Учебник для вузов / Под общей редакцией члена-корр. РАН, доктора юрид. наук, проф. В. С. Нерсесянца. — М.: Норма, 2006. — 832 с. — ISBN 5-89123-361-4.
  • Протасов В. Н., Протасова В. Н. Лекции по общей теории права и теории государства. — М.: Издательский дом «Городец», 2010. — 752 с. — ISBN 978-5-9584-0251-9.
  • Пристенский В. Н. -->Русская аксиология права: личность в контексте тотальности. — Александр Иванович Введенский и его философская эпоха. — СПб.: СПбГУ, 2006. — С. 266—273.
  • Теория государства и права / Под ред. В. М. Корельского и В. Д. Перевалова. — М.: ИНФРА М-Норма, 1997. — 570 с. — ISBN 5-86225-404-4.
  • Трубецкой Е. Н. -->Энциклопедия права. — СПб.: Изд-во «Лунь», 1998. — 224 с. — ISBN 5-8114-0064-0.
  • Черданцев А. Ф. Теория государства и права: Учебник для вузов. — М.: Юрайт-М, 2002. — 432 с. — ISBN 5-7975-0616-5.

Кеп:Пачхьалкхан а, бакъона а теори