Америкин граждански тӀом

Америкин граждански т1ом
Терахь	12 апрель 1861 — 26 май 1865

Цхьаьнатоьхначу Штаташкахь граждански тӀом (1861 шеран 12 апрель — 1865 шеран 26 май; иштта евзаш ю кхечу цӀерашца) — граждански тӀом хилла Союз (США)ӀСоюз.Цунна тешаме йисина штаташ юкъайогӀуш, лай йоцу штаташ а, дозанан штаташ а (Миссури, Кентукки, Мэриленд, Делавэр) лолла низамехь хилла. Амма Миссури а, Кентукки а штаташна кхаьчна юьззина штатан делегацеш Конфедерацин Конгрессехь тӀом боьдучу хенахь.}} («Къилбаседа») а, Америкехь Конфедерацин ШтаташӀКонфедерацин («Къилба»). Конфедераци кхоьллина ДӀакъастарӀдӀакъастар АЦШ штатӀштаташ. Центран Ӏамерикан граждански тӀеман бухӀтӀеман бахьана къийсамаш бара Цхьаьнатоьхначу Штаташкахь лоллаӀлолла малхбузера территорешка дӀасадаржа бакъо елла я ца еза бохучух лаьцна, цуо кхачо йийр яра 1990-чу шарахь дуьйна 1920-чу шарахь дуьйна 1920-чу шарахь дуьйна 1920-чу шарахь дуьйна лолла алсамдаларе. лайн пачхьалкхийн терахь, я и ца магош, цуо, массо а хьесапашца, лолла эххар а дӀадаларан новкъа доккхур дара. Иттаннаш шерашкахь лолла лелорца доьзна политикан къийсамаш чӀагӀбелира Линкольн, АвраамӀАвраам Линкольн толам баьккхинчул тӀаьхьа, иза дуьхьал вара лолла Малхбузера территорешка дӀасадаржорна. Хьалхара ворхӀ къилба АЦШ лайн а, маьрша а пачхьалкхашӀлайн пачхьалкхаш жоп делира Линкольнан толамна, АЦШ дӀа а къаьстина, Конфедераци кхоьллина 1861 шеран февралехь. Конфедерацино дӀалаьцна Цхьаьнатоьхна Штатийн бӀаьвнаш а, кхин федералан бахамаш а шен дозанехь. Конфедерацин президент Дэвис, ДжефферсонӀДжефферсон Дэвис коьртехь волуш, Конфедерацин Ӏуналла хилира гергарчу хьесапехь АЦШ бахархойн кхоалгӀа дакъа хӀетахьлерчу 34 штатех ялхехь. Цул тӀаьхьа диъ шарахь луьра тӀемаш хилира, коьртачу декъана къилбаседехьа.

1861—1862 шерашкахь Союзехь хилира ладаме, юхаберза йиш йоцу кхиамаш Ӏамерикан граждански тӀеман Малхбузера театрӀМалхбузера театр, Ӏамерикан граждански тӀеман Малхбален театрӀМалхбален театр тасадаларш чаккхе йоцуш хиллехь а. ДӀаяккхар тӀеман Ӏалашо хилира 1863 шеран 1 январехь, Линкольна арахийцира Эмансипацин прокламаци, цуо дӀакхайкхийра гӀаттамхойн пачхьалкхашкахь массо а лайш маьрша бу, цуо дӀалоцура къоман 4 млн лайх 3,5 млн сов стаг. Малхбузехь, 1862 шеран аьхка, Союзехь хӀаллакйира Конфедерацин хин флот, хӀетахь дукхаха долу шен Малхбузера эскарш, дӀалаьцна Керла Орлеан. Кхиаме Виксбурган го бинаӀСоюзийн Виксбурган го 1863 шарахь Конфедераци шина декъе екъна МиссисипиӀМиссисипи хитӀехь. 1863 шарахь конфедерацин инарла Ли, Роберт ЭдвардӀРоберт Эдвард Ли Къилбаседехьа тӀелатар чекхделира Геттисберган тӀомӀГеттисберган тӀом. Малхбузехь кхиамаш бахар бахьана долуш 1864 шарахь инарла Грант, УлиссӀУлисс Грант массо а Союзера эскаршна куьйгалла дира. Конфедерацин портийн гуттар а чӀагӀлуш йолу КъилбаседанӀхӀордан блокада кхуллуш, Союзехь ресурсаш а, адамийн ницкъ а гулбина массо а агӀор Конфедерацина тӀелета. Цуо бахьана дира Атланта 1864 шарахь Союзера инарла Шерман, Уильям ТекумсиӀУильям Текумси Шерман караерза, цул тӀаьхьа Шерманан хӀорда тӀе маршӀЦуьнан хӀорда тӀе марш. ТӀаьххьара маьӀне тӀемаш хилира итт баттахь Петербурган го бинаӀПетербурган го бина, Конфедерацин коьртачу шахьаран Ричмонд (Вирджиния)ӀРичмонд кевнашна гергахь. Конфедераташа дӀатесира Ричмонд, 1865 шеран 9 апрелехь Ли Къилбаседа Вирджинин эскар дӀадаларӀделира Грантана Аппоматтоксехь, эффектно тӀом чекхбаьккхир

Цул тӀаьхьа еара Конфедерацин капитуляцин тулгӀе. апрелехь, Ли дӀавелла пхи де бен ца даьлча, Линкольн Авраам верӀЛинкольн вийна. Практикан агӀор тӀом чекхбелира Транс-Миссисипин департаментӀТранс-Миссисипин департамент дӀадаларца 26 майхь, амма Ӏамерикан граждански тӀом чекхбаларан яц билггал а, нийса а историн чаккхенан хан. Конфедерацин лаьттан эскарш дӀадахара дӀадалар 26 майхь дӀадаларан хан чекхъяьллачул тӀаьхьа Охан-беттан 23 кхаччалц. ТӀом чекхболуш Къилбаседан инфраструктуран доккха дакъа хӀаллакдира, къаьсттина аьчканекъаш. Конфедераци йоьхна, лолла дӀадаьккхира, диъ миллион лай хилла Ӏаьржа нах маьрша баьхна. ТӀамо йохийна пачхьалкх цул тӀаьхьа Къилбаседа меттахӀотторанӀметтахӀотторан замане чуелира, пачхьалкх юхаметтахӀотто гӀерташ, хилла Конфедерацин штаташ Цхьаьнатоьхначу Штаташна юхаерзо, Гражданийн а, политикан а бакъонашӀГражданийн бакъонаш дӀаяла [[Гражданийн а, политикан а бакъонашӀГражданийн бакъонаш]] лайш хилла