Алироев, ИбрахӀим Юнусан воӀ

Хӏара йаззам РУВИКИ чуьра бу — маьрша энциклопеди
Алироев ИбрахӀим Юнусан воӀ
Алироев, Ибрагим Юнусович.jpg
Вина терахь 1934 шеран 14 сентябрь({{padleft:1934|4|0}}-{{padleft:9|2|0}}-{{padleft:14|2|0}})
Вина меттиг 03.01.2014
Кхелхина терахь 2014 шеран 3 январь({{padleft:2014|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:3|2|0}})
Пачхьалкх
ГӀуллакхан тайпа филолог, историк, этнограф, германист, университетан профессор
Ӏилманан кхоче лингвистика, кавказйовзар
Белхан меттиг РӀА МИ
Альма-матер ГӀиргӀазойн къоман Баласагынан Жусупан цӀарах университет
Ӏилманан дарж
Дешархой Б. А. Хазбулатов
СовгӀаташ а, премеш а Заслуженный деятель науки РСФСР.png

Алиро́ев ИбрахӀи́м Юну́сан воӀ (1934, Мазалк, Къилбаседа-ХӀирийн автономин область, РСФСР, ССРС2014 3 январь[1]) — советийн а, российн а лингвист-нохчийбовзархо, филологин а, историн а Ӏилманийн доктор, профессор, РСФСР Ӏилманан хьакъ долу гӀуллакххо (1991)[1], ӀӀРА корреспондент-декъахо (1992), Соьлжа-ГӀалин университета йукъара моттбовзаран кафедрин куьйгалхо.

Биографи

Вина 1934 шарахь Мазалкехь. Пхи класс чекхйаьккхина Павлодаран ишколехь, итт класс Кызыл-Аскеран йуккъерачу ишколехь[2].

1952 шарахь деша хӀоьттира ГӀиргӀазойн пачхьалкхан университетан филологин факультетан немцойн меттан декъе. Университет чекхйаьккхинчул тӀаьхьа хьехархо болх бира Ошан хьехархойн институтехь.

1958 шарахь ассистент деша хӀутту Соьлжа-ГӀалин хьехархойн институте кхечу мехкийн меттанийн кафедре[2].

1962 шарахь ССРС Ӏилманан Академин ДегӀастан филиалан аспирантура чекхйаьккхина; диссертацин тема — нохчийн меттан «кӀистойн меттадакъа».

1972 шарахь докторан диссертаци даьккхина Гуьржийн ССР Ӏилманан Академин Моттбовзаран институтехь, тема «Вайнехан меттанийн йустаран-хӀотторан лексика». Диссертаци чекхдаьккхинчул тӀаьхьа Нохч-ГӀалгӀайн пачхьалкхан университетан йукъара моттбовзаран кафедрин коьрте хӀоьттира, кхин а шо даьлча цунна профессоран цӀе йелира[2].

Дукха хенахь болх бира Москохахь РӀА моттбовзаран институтан кавказан меттанийн декъан коьрта Ӏилманан белхало[1][3]. 1993 шарахь чекхдаьккхира историн Ӏилманийн докторан диссертаци («Ламаста вайнахийн оьздангалла Ӏаморан историн-этнолингвистикин аспекташ»»)[4][2].

Иэс

Алироев ИбрахӀим ваьхначу цӀенна тӀера мемориалан у

Соьлжа-ГӀалахь 19/65 цӀенна тӀахь Путина проспектехь хӀоттийна мемориалан у:

« ХӀокху цӀа чохь 1990 - 2013 шерашкахь ваьхна гӀараваьлла Ӏилманча, филологин Ӏилманийн а, историн Ӏилманийн а доктор, профессор, академик, РСФСР Ӏилманан хьакъ долу гӀуллакххо Алироев ИбрахӀим Юнусан воӀ.

»

Библиографи

  • Алироев И. Ю., Джамалханов З. Дж. Грамматика чеченского языка для 7-8 классов. — Гр.
  • Алироев И. Ю. Кистинский диалект чеченского языка. — Гр., 1962.
  • Алироев И. Ю. Флора Чечено-Ингушетии в вайнахских языках. Грозный. 1967.
  • Алироев И. Ю. Народные названия трав, цветов и грибов в нахских языках. Вопросы отраслевой лексики иберийско-кавказских языков: Тезисы докладов. — Грозный, 1969.
  • Алироев И. Ю. Фауна Чечено-Ингушетии в вайнахских языках. Махачкала, 1970. — 130 с.
  • Алироев И. Ю. Сравнительно-сопоставительный словарь отраслевой лексики чеченского и ингушского языков и диалектов. — 1974.
  • Алироев И. Ю. Названия трав в вайнахских языках // Ежегодник иберийско-кавказского языкознания. II. Тбилиси, 1975.
  • Алироев И. Ю. Сравнительно-сопоставительный словарь отраслевой лексики чеченского и ингушского языков и диалектов. — Грозный. : Чечно-Ингушское книжное издательство, 1975. — 383 с.
  • Алироев И. Ю. Вопросы отраслевой лексики. — Гр.: Чечено-Ингушский государственный университет, 1978. — 131 с.
  • Алироев И. Ю. Нахские языки и культура. Грозный, 1978.
  • Алироев И. Ю. Краткий курс чеченского языка. — Гр.: Чечено-Ингушское издательско-полиграфическое объединение «Книга», 1989. — 187 с.
  • Алироев И. Ю. Кувшин мудростей: чеченские пословицы и поговорки. — Гр.: «Книга», 1990. — 47 с. — ISBN 5-7666-0303-7.
  • Алироев И. Ю. Язык, история и культура вайнахов. — Гр.: Чечено-Ингушское издательско-полиграфическое объединение «Книга», 1990. — 364 с. — ISBN 9785766601029.
  • Алироев И. Ю. В лесах Чечни. Грозный. 1992.
  • Алироев И. Ю. История и культура чеченцев и ингушей. — Гр., 1994.
  • Алироев И. Ю. Чеченский язык. — М.: Academia, 1999. — 159 с. — ISBN 9785874441050.
  • Алироев И. Ю., Сайдуллаев М. М. Чеченцы! Кто они?. — М.: Агент, 1999. — 167 с.
  • Алироев И. Ю. Флора и фауна Чечни и Ингушетии. — М. : Academia, 2001. — 182 с.
  • Алироев И. Ю., Осмаев М. К. История и культура вайнахов. — М.: Academia, 2003.
  • Хазбулатов Б. А., Алироев И. Ю. Растениеводческая лексика чеченского языка. Грозный, 2003. — 98 с.
  • Алироев И. Ю. Самоучитель чеченского языка. — М.: Academia, 2004. — 183 с.
  • Алироев И. Ю. Русско-чеченский словарь. — 2005.
  • Алироев И. Ю. Чеченско-русский словарь = Нохчийн-оьхчийн словарь / Хамидова З. Х.. — М.: Academia, 2005.

Билгалдахарш

  1. 1 2 3 Ушёл из жизни известный российский ученый Ибрагим Алироев... grozny-inform.ru (2014 шеран 3 январь). ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 май.
  2. 1 2 3 4 Джургаев Олег. 80-летие академика Ибрагима Алироева. Вести Чеченской Республики (2015 шеран 24 январь). ТӀекхочу дата: 2025 шеран 29 январь.
  3. Алексеев М. Е. Кавказоведческие исследования в отделе кавказских языков Института языкознания РАН (инг.). Институт языкознания РАН. ТӀекхочу дата: 2021 шеран 8 ноябрь.
  4. "Алироев И.Ю. Язык, история и культура вайнахов (1990) — «Дзурдзуки»". ТӀекхачаран де: 2025 ш. 29 январехь.

Литература

  • Муса Гешаев. Знаменитые чеченцы. — М.: Мусаиздат, 2006. — Т. 4. — С. 668—694. — 708 с. — 2000 экз.

Хьажоргаш