Алироев, ИбрахӀим Юнусан воӀ
Алироев ИбрахӀим Юнусан воӀ | |
---|---|
![]() | |
Вина терахь | 1934 шеран 14 сентябрь |
Вина меттиг | 03.01.2014 |
Кхелхина терахь | 2014 шеран 3 январь |
Пачхьалкх | |
ГӀуллакхан тайпа | филолог, историк, этнограф, германист, университетан профессор |
Ӏилманан кхоче | лингвистика, кавказйовзар |
Белхан меттиг | РӀА МИ |
Альма-матер | ГӀиргӀазойн къоман Баласагынан Жусупан цӀарах университет |
Ӏилманан дарж | |
Дешархой | Б. А. Хазбулатов |
СовгӀаташ а, премеш а |
![]() |
Алиро́ев ИбрахӀи́м Юну́сан воӀ (1934, Мазалк, Къилбаседа-ХӀирийн автономин область, РСФСР, ССРС — 2014 3 январь[1]) — советийн а, российн а лингвист-нохчийбовзархо, филологин а, историн а Ӏилманийн доктор, профессор, РСФСР Ӏилманан хьакъ долу гӀуллакххо (1991)[1], ӀӀРА корреспондент-декъахо (1992), Соьлжа-ГӀалин университета йукъара моттбовзаран кафедрин куьйгалхо.
Биографи
Вина 1934 шарахь Мазалкехь. Пхи класс чекхйаьккхина Павлодаран ишколехь, итт класс Кызыл-Аскеран йуккъерачу ишколехь[2].
1952 шарахь деша хӀоьттира ГӀиргӀазойн пачхьалкхан университетан филологин факультетан немцойн меттан декъе. Университет чекхйаьккхинчул тӀаьхьа хьехархо болх бира Ошан хьехархойн институтехь.
1958 шарахь ассистент деша хӀутту Соьлжа-ГӀалин хьехархойн институте кхечу мехкийн меттанийн кафедре[2].
1962 шарахь ССРС Ӏилманан Академин ДегӀастан филиалан аспирантура чекхйаьккхина; диссертацин тема — нохчийн меттан «кӀистойн меттадакъа».
1972 шарахь докторан диссертаци даьккхина Гуьржийн ССР Ӏилманан Академин Моттбовзаран институтехь, тема «Вайнехан меттанийн йустаран-хӀотторан лексика». Диссертаци чекхдаьккхинчул тӀаьхьа Нохч-ГӀалгӀайн пачхьалкхан университетан йукъара моттбовзаран кафедрин коьрте хӀоьттира, кхин а шо даьлча цунна профессоран цӀе йелира[2].
Дукха хенахь болх бира Москохахь РӀА моттбовзаран институтан кавказан меттанийн декъан коьрта Ӏилманан белхало[1][3]. 1993 шарахь чекхдаьккхира историн Ӏилманийн докторан диссертаци («Ламаста вайнахийн оьздангалла Ӏаморан историн-этнолингвистикин аспекташ»»)[4][2].
Иэс

Соьлжа-ГӀалахь 19/65 цӀенна тӀахь Путина проспектехь хӀоттийна мемориалан у:
![]() |
ХӀокху цӀа чохь 1990 - 2013 шерашкахь ваьхна гӀараваьлла Ӏилманча, филологин Ӏилманийн а, историн Ӏилманийн а доктор, профессор, академик, РСФСР Ӏилманан хьакъ долу гӀуллакххо Алироев ИбрахӀим Юнусан воӀ.
|
![]() |
Библиографи
- Алироев И. Ю., Джамалханов З. Дж. Грамматика чеченского языка для 7-8 классов. — Гр.
- Алироев И. Ю. Кистинский диалект чеченского языка. — Гр., 1962.
- Алироев И. Ю. Флора Чечено-Ингушетии в вайнахских языках. Грозный. 1967.
- Алироев И. Ю. Народные названия трав, цветов и грибов в нахских языках. Вопросы отраслевой лексики иберийско-кавказских языков: Тезисы докладов. — Грозный, 1969.
- Алироев И. Ю. Фауна Чечено-Ингушетии в вайнахских языках. Махачкала, 1970. — 130 с.
- Алироев И. Ю. Сравнительно-сопоставительный словарь отраслевой лексики чеченского и ингушского языков и диалектов. — 1974.
- Алироев И. Ю. Названия трав в вайнахских языках // Ежегодник иберийско-кавказского языкознания. II. Тбилиси, 1975.
- Алироев И. Ю. Сравнительно-сопоставительный словарь отраслевой лексики чеченского и ингушского языков и диалектов. — Грозный. : Чечно-Ингушское книжное издательство, 1975. — 383 с.
- Алироев И. Ю. Вопросы отраслевой лексики. — Гр.: Чечено-Ингушский государственный университет, 1978. — 131 с.
- Алироев И. Ю. Нахские языки и культура. Грозный, 1978.
- Алироев И. Ю. Краткий курс чеченского языка. — Гр.: Чечено-Ингушское издательско-полиграфическое объединение «Книга», 1989. — 187 с.
- Алироев И. Ю. Кувшин мудростей: чеченские пословицы и поговорки. — Гр.: «Книга», 1990. — 47 с. — ISBN 5-7666-0303-7.
- Алироев И. Ю. Язык, история и культура вайнахов. — Гр.: Чечено-Ингушское издательско-полиграфическое объединение «Книга», 1990. — 364 с. — ISBN 9785766601029.
- Алироев И. Ю. В лесах Чечни. Грозный. 1992.
- Алироев И. Ю. История и культура чеченцев и ингушей. — Гр., 1994.
- Алироев И. Ю. Чеченский язык. — М.: Academia, 1999. — 159 с. — ISBN 9785874441050.
- Алироев И. Ю., Сайдуллаев М. М. Чеченцы! Кто они?. — М.: Агент, 1999. — 167 с.
- Алироев И. Ю. Флора и фауна Чечни и Ингушетии. — М. : Academia, 2001. — 182 с.
- Алироев И. Ю., Осмаев М. К. История и культура вайнахов. — М.: Academia, 2003.
- Хазбулатов Б. А., Алироев И. Ю. Растениеводческая лексика чеченского языка. Грозный, 2003. — 98 с.
- Алироев И. Ю. Самоучитель чеченского языка. — М.: Academia, 2004. — 183 с.
- Алироев И. Ю. Русско-чеченский словарь. — 2005.
- Алироев И. Ю. Чеченско-русский словарь = Нохчийн-оьхчийн словарь / Хамидова З. Х.. — М.: Academia, 2005.
Билгалдахарш
- ↑ 1 2 3 Ушёл из жизни известный российский ученый Ибрагим Алироев... grozny-inform.ru (2014 шеран 3 январь). ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 май.
- ↑ 1 2 3 4 Джургаев Олег. 80-летие академика Ибрагима Алироева . Вести Чеченской Республики (2015 шеран 24 январь). ТӀекхочу дата: 2025 шеран 29 январь.
- ↑ Алексеев М. Е. Кавказоведческие исследования в отделе кавказских языков Института языкознания РАН (инг.). Институт языкознания РАН. ТӀекхочу дата: 2021 шеран 8 ноябрь.
- ↑ "Алироев И.Ю. Язык, история и культура вайнахов (1990) — «Дзурдзуки»". ТӀекхачаран де: 2025 ш. 29 январехь.
Литература
- Муса Гешаев. Знаменитые чеченцы. — М.: Мусаиздат, 2006. — Т. 4. — С. 668—694. — 708 с. — 2000 экз.
Хьажоргаш
- Бинарш 14 сентябрехь
- Бинарш 1934 шарахь
- Белларш 3 январехь
- Белларш 2014 шарахь
- Филологин Ӏилманийн докторш
- Историн Ӏилманийн докторш
- РСФСР хакъ долу Ӏилманан гӀуллакххой
- Адамаш абатца
- Ӏилманчаш абатца
- Лингвисташ абатца
- Лингвисташ ССРС
- Лингвисташ Российн
- ССРС кавказйовзархой
- Нохчийн мотт
- ГӀиргӀазойчоьнан лдм хьехархой
- Нохчийн университетан хьехархой
- Российн кавказйовзархой
- Жайнийн авторш
- Россий лексикографаш
- РӀА Моттбовзаран институтан белхалой
- Энциклопедийн а, дошамийн а автораш
- Нохчийн Республикин Ӏилманан Академин декъахой
- Нахбовзархой